هفت اقدام عملی امام یازدهم برای آماده سازی مردم در عصر غیبت
قائم: آگاهی بخشی به مردم برای نجات از تفرقه ها، سوءباورها و ناامیدی های حاصله از غیبت امام غایب، مسئولیتی بزرگ بر دوش همه ائمه(ع)، خصوصاً امام حسن عسكری(ع) بود.
امام عسكری مقابل السلام، بعنوان حلقه‌ی وصل دوران حضور و عصر غیبت، بیش ترین خدمت را به جامعه‌ی مهدی باوران ارائه كردند؛ چونكه فصل بهره مندی انسانها از امام ظاهر رو به انتها بود و به دنبال آن دوران بسیار مهمی در زندگی پیروان اهل بیت(ع) پیش آمد. این دوران هم زمان با دو رخداد مهم آغاز شد: نخست، رسیدن آخرین حجت الهی به مقام امامت؛ دوم، قرار گرفتن آن حضرت در پس پرده‌ی غیبت. گرچه برگزیدگانی از شیعه برای این مرحله آمادگی كامل داشتند؛ اما می بایست هر دو رخداد (امامت و غیبت)، برای عموم شیعیان به اثبات برسد. امام حسن عسكری مقابل السلام با استفاده از ابزارهای محدودی كه در اختیار داشتند، مدلی را برای جامعه‌ی شیعی بعد از غیبت طراحی فرمودند كه بقای تشیع را تضمین می كرد. این كار عظیم و باارزش در شرایطی انجام شد كه از طرف دولت عباسیان كنترل شدیدی بر ارتباطات امام صورت می پذیرفت. علت شدت فشارها در عصر امام عسكری(ع)
شدت این فشارها به قدری بود كه سه پیشوای بزرگ شیعه كه در مركز حكومت آنها (سامراء) می زیستند، با عمر كوتاهی به شهادت رسیدند؛ ولی در این میان، فشارها و محدودیتهای زمان امام حسن عسكری مقابل السلام به دو علت از دو پیشوای قبلی بیش تر بود: 1- در زمان امام عسكری مقابل السلام شیعه به صورت یك قدرت عظیم و دارای باورهای عمیق، در عراق در آمده بود و مردم می دانستند كه این گروه به خلفای وقت معترض بوده، حكومت هیچ یك از عباسیان را مشروع و قانونی نمی دانند؛ بلكه معتقدند امامت الهی تنها در فرزندان حضرت علی مقابل السلام مشروع است و در آن زمان شخصیت ممتاز این خانواده، امام عسكری مقابل السلام بود. گواه قدرت اعتقادی شیعیان، اعتراف «عبیدالله»، وزیر «معتمد» عباسی به این مساله است. توضیح اینكه: بعد از شهادت امام عسكری مقابل السلام، برادرش جعفر نزد عبیدالله رفت و اظهار داشت: منصب برادرم را به من واگذار! من در مقابل آن سالیانه بیست هزار دینار به تو می دهم. وزیر به او پرخاش كرد و اظهار داشت: احمق! خلیفه آنقدر به روی كسانی كه پدر و برادر تو را امام می دانند شمشیر كشید تا بلكه بتواند آنان را از این عقیده برگرداند؛ ولی نتوانست، و با تمام كوششهایی كه كرد، توفیقی به دست نیاورد، اینك اگر تو در نظر شیعیان امام باشی، نیازی به خلیفه و غیر خلیفه نداری و اگر در نظر آنان چنین مقامی نداشته باشی، كوشش ما در این راه كوچك ترین فایده ای نخواهد داشت. 2- طبق روایات و اخبار متواتر، خاندان عباسی و پیروان آنان می دانستند مهدی موعود مقابل السلام كه محوكننده‌ی حكومتهای خودكامه است، از نسل حضرت عسكری مقابل السلام است، بنا بر این پیوسته مراقب وضع زندگی او بودند تا بتوانند فرزند او را به چنگ آورده، نابود كنند؛ ولی همچون تلاش بیهوده‌ی فرعونیان برای نابودی حضرت موسی مقابل السلام، راه به جایی نبردند. بنا بر این فشار بر پیشوای یازدهم فوق العاده شدید بود و از هر طرف او را تحت كنترل و نظارت داشتند. حكومت عباسی به قدری از نفوذ و موقعیت مهم اجتماعی امام نگران بود كه حضرت را ناگزیر كرده بود هر هفته روزهای دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شوند. البته، به رغم نیت پلید خلیفه، هر بار كه امام رفت و آمد می كردند، هزاران نفر جمعیت مشتاق در راه حركت امام اجتماع می كردند و چنان ابراز احساسات می نمودند كه از كثرت جمعیت، راه ها بند می آمد و عبور و مرور قطع می شد، و به محض آنكه حضرت را مشاهده می كردند، سر و صدا خاموش می شد و برای حضرت راه باز می كردند و بعد از عبور امام، وضع به حال طبیعی بر می گشت.
شیخ طوسی(ره) می گوید: دربار عباسی به قدری وحشت داشت كه به این مقدار كفایت نكرد؛ بلكه «معتز» امام را بازداشت و زندانی كرد و حتی به «سعید حاجب» دستور داد كه امام را به سمت كوفه حركت داده و در راه او را به قتل برساند؛ ولی بعد از سه روز، تركان خود او را به هلاكت رساندند. بعد از او «مهتدی» نیز امام را بازداشت و زندانی كرد و تصمیم به قتل حضرت داشت كه خداوند مهلت نداد و تركان بر ضد او نیز شوریدند و وی را به قتل رساندند. گوشه ای از فعالیت های امام عسكری(ع)
امام عسكری مقابل السلام با وجود تمام این فشارها و كنترل های بی وقفه‌ی حكومت عباسی، یك سلسله فعالیت های سیاسی، اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افكار ضد اسلامی انجام می داد كه می توان برخی از آنها را بدین گونه خلاصه كرد: 1- كوشش های علمی در دفاع از اسلام و رد اشكال ها و شبهات مخالفان، و نیز تبیین اندیشه‌ی صحیح اسلامی؛ 2- ایجاد شبكه‌ی ارتباطی با شیعیان مناطق مختلف، بوسیله تعیین نمایندگان و اعزام پیك ها و ارسال پیام ها؛ 3- فعالیتهای سرّی سیاسی، به رغم تمامی كنترل ها و مراقبت های حكومت عباسی؛ 4- حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان، خصوصاً یاران خاص خود؛ 5- تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه در مقابل مشكلات؛ 6- استفاده‌ی گسترده از آگاهی غیبی برای جلب منكران امامت و دلگرمی شیعیان؛ 7- آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت فرزند خود، امام دوازدهم مقابل السلام. امام عسكری مقابل السلام به رغم تمامی محدودیتها و كنترلهایی كه از جانب دستگاه خلافت به عمل می آمد، فعالیتهای سرّی سیاسی هدفمندی را رهبری می كرد كه با گزینش شیوه های بسیار ظریف پنهانكاری، از چشم بیدار و مراقب جاسوسان دربار به دور می ماند. در این زمینه نمونه های فراوانی به چشم می خورد كه در ذیل به دو مورد آن اشاره می كنیم: 1- «عثمان بن سعید ثمری» كه از نزدیك ترین و صمیمی ترین یاران امام بود و بعدها به افتخار نیابت امام دوازدهم مقابل السلام در غیبت صغری نایل گردید، زیر پوشش روغن فروشی فعالیت می كرد. شیعیان و پیروان امام عسكری مقابل السلام اموالی را كه می خواستند به امام تحویل دهند، به او می رساندند و وی آنها را در ظرفها و مشكهای روغن قرار داده، به حضور امام می رساند. 2- «داود بن اسود» خدمتگزار امام كه مأمور هیزم كشی و گرم كردن حمام خانه‌ی حضرت عسكری مقابل السلام بود، می گوید: روزی امام مرا خواست و چوب مدور بلند و كلفتی مانند پایه‌ی در به من داد و فرمود: این چوب را بگیر و نزد «عثمان بن سعید» ببر و به او بده. من چوب را گرفته روانه شدم. در راه به یك نفر سقا برخوردم. قاطر او راه مرا بست. سقا از من خواست حیوان را كنار بزنم. من چوب را بلند كردم و به قاطر زدم. چوب شكست و وقتی محل شكستگی آنرا نگاه كردم، چشمم به نامه هایی افتاد كه در داخل چوب بود. به سرعت چوب را زیر بغل گرفته و برگشتم و سقا مرا به باد فحش و ناسزا گرفت. وقتی به در خانه‌ی امام رسیدم «عیسی»، خدمتگزار امام، كنار در به استقبالم آمد و اظهار داشت: آقا و سرورت می گوید: چرا قاطر را زدی و چوب را شكستی؟ گفتم: نمی دانستم داخل چوب چیست؟ امام فرمود: چرا كاری می كنی كه مجبور به عذرخواهی شوی؟ مبادا پس از این چنین كاری كنی. اگر شنیدی كسی به ما ناسزا می گوید، راه خودرا بگیر و برو و با او مشاجره نكن. ما در شهر بد و دیار بدی به سر می بریم. تو فقط كار خودرا بكن و بدان كه گزارش كارهایت به ما می رسد. اما به یمن وجود امام و زحمات ایشان، امروزه بركات بهادار و دانشمندان و كتابهای پرباری را از آن امام گرامی به یادگار داریم. شیخ طوسی مقابل السلام تعداد شاگردان و وكلای حضرت عسكری مقابل السلام را متجاوز از صد نفر ثبت كرده است كه در بین آنان چهره ها و شخصیتهای برجسته و وارسته ای مانند: احمد بن اسحاق اشعری قمی، ابوهاشم داود بن قاسم جعفری، عبدالله بن جعفر حمیری، ابو عمرو عثمان بن سعید ثمری، علی بن جعفر و محمد بن حسن صفار به چشم می خورند. آماده سازی برای دوران غیبت
اینك پیرامون مهم ترین فعالیت امام عسكری مقابل السلام؛ یعنی «آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت» بحث می كنیم؛ اما ابتدا نكاتی را متذكر می شویم: الف) ظهور امام زمان مقابل السلام از اعتقادات قطعی شیعه است كه در آن هیچ شك و شبهه ای ندارد و این مسئله مثل آفتاب روشن است؛ ب) غیبت، مخصوص امام زمان مقابل السلام است و امامان دیگر این خاصیت را نداشتند؛ چونكه ائمه(ع) همیشه بین مردم حاضر بوده اند و ولادت و زندگی ایشان نیز برای مردم مشخص بوده است؛ ج) چون غیبت بعنوان امری غیر عادی می خواهد اتفاق بیفتد، نیازمند آماده سازی بوده تا شیعه برای ورود به عصر غیبت و ذهنیت لازم برای قبول مسئله‌ی غیبت و آمادگی برای دوری از امام معصوم و محرومیت از ارتباط مستقیم با او، آمادگی داشته باشد كه از عصر پیامبر(ص) شروع و در عصر امامان بطور مستمر ادامه یافت و آنچه پیامبر اكرم (ص) در این زمینه بیان فرموده بود، توسط ائمه(ع) نیز مورد تاكید واقع شد. هر یك از امامان به نوبه‌ی خود، شیعه را از نزدیك شدن عصر غیبت آگاه می ساختند و از طرف دیگر، نسبت به انكار وجود امام و انحراف حاصل از غیبت و دوری از امام معصوم به شیعیان آگهی می دادند. د) وقتی به عصر امام عسكری مقابل السلام می نگریم، مقطعی جدید رخ می نماید كه در آن، گامهای وسیع تری برای زمینه سازی ورود شیعه به عصر غیبت انجام گرفته؛ چونكه در آن آخرین مهلت، امام حسن عسكری مقابل السلام بعنوان آخرین امام ظاهر، می خواهد مردم را برای دوران غیبت آماده كند. سیاست بنی امیه این بود كه رو در رو با اهل بیت(ع) بایستند و ایشان را به شهادت برسانند؛ اما بنی عباس این كار را نكردند؛ بلكه امامان(ع) را نزدیك خود آورده و مورد مراقبت و كنترل قرار دادند و این سیاست را نخستین بار مأمون به كار گرفت كه امام رضا مقابل السلام را به مرو (خراسان) آورد. این نظارت در دوران عسكریین(ع) شدت گرفت و خلفای عباسی این دو امام را از مدینه به سامراء آوردند و تحت نظارت خود قرار دادند؛ ولی خود این مسئله كه امامین عسكریین(ع) كم تر بین مردم حضور پیدا می كردند، مردم را آرام آرام آماده كرد تا دوران غیبت شروع شود. مسعودی می گوید: ملاقات مردم محدود شده بود به زمانی كه امام عسكری مقابل السلام از پشت پرده با مردم غایبانه صحبت می فرمود و تنها جایی كه می توانستند امام را رو در رو ببینند، زمانی بود كه خلیفه دستور داده بود هر دوشنبه و پنجشنبه در كاخ خلافت حضور پیدا كند و در آنجا امام خودشان را معرفی كنند و در این راه رفت و آمد شیعیان می توانستند امام را ببینند، آن هم با آن محدودیت. گاهی هم حضرت به شیعیان اشاره می كردند كه نزدیك نیایید؛ چونكه برای شما ایجاد خطر می كند و این مسائل مردم را برای دوران غیبت آماده می كرد. علاوه بر آنچه امام عسكری مقابل السلام همچون سایر ائمه(ع) در بیان اصل مسئله‌ی غیبت انجام دادند، كارهای دیگری نیز به خاطر نزدیكی زمان غیبت توسط این بزرگوار صورت پذیرفت كه در ذیل بدان می پردازیم: 1- بیان موجودیت امام در عصر غیبت
امام حسن عسكری مقابل السلام باید این مطلب را بین مردم جا می انداختند كه در عصر غیبت نیز امام وجود دارد، بااینكه به صورت پنهانی، و مردم را برای اصل اداره‌ی جامعه‌ی شیعی، در صورتیكه به راحتی به امام معصوم دسترسی ندارند، آماده كند. این مسئله از همه مهم تر بود. ایشان مردم را آگاه كردند كه شما امام دارید و او زنده و موجود است و حامی و هادی شما؛ اما به آسانی قابل دسترس نیست و اهتمام كردند تا ایمان مردم به غیبت را بالا برند. «علی بن همام» از «محمد بن عثمان» و او از پدرش نقل كرده است: من نزد امام عسكری مقابل السلام بودم كه از آن حضرت درباره‌ی خبری كه از پدران بزرگوارش روایت شده است، در خصوص اینكه زمین از حجت الهی تا روز قیامت خالی نمی ماند و كسی كه بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت درگذشته است، پرسیدند. ایشان فرمود: این سخنان، حق است؛ همچنان كه روز روشن، حقیقت دارد. گفتند: ای فرزند رسول خدا! حجت و امام بعد از شما كیست؟ فرمود: فرزندم «م ح م د»؛ او امام و حجت بعد از من است. هر كه بمیرد و او را نشناسد، به مرگ جاهلیت درگذشته است. آگاه باشید! برای او غیبتی است كه نادانان در آن سرگردان شوند، مبطلان در آن هلاك گردند و كسانی كه برای آن وقت معین كنند، دروغگویند، سپس خروج می كند و گویا به پرچمهای سپیدی می نگرم كه بر بالای سر وی در نجف و كوفه در اهتراز است. موسوی بغدادی نقل می كند: از امام حسن عسكری مقابل السلام شنیدم كه فرمود: گویا شما را می بینم كه بعد از من درباره‌ی جانشینم اختلاف می كنید. آگاه باشید كه هر كس به ائمه‌ی پس از رسول خدا(ص) اقرار كند؛ اما منكر فرزندم شود، مانند كسی است كه به همه‌ی انبیای الهی و رسولانش اقرار داشته باشد؛ اما نبوت رسول اكرم(ص) را انكار كند؛ برای اینكه اطاعت از آخرین نفر ما، مانند اطاعت از نخستین نفر ماست و منكر آخرین نفر ما، مانند منكر نخستین ما. آگاه باشید كه برای فرزندم غیبتی است كه مردم در آن شك می كنند، مگر كسی كه خدای تعالی وی را حفظ فرماید. حضرت خیلی از مواقع حین دیدار یا بعد از اختتام ملاقاتها، به یاران خویش می فرمودند: این غیبت، بسیار طولانی است كه طولانی بودن آن سبب می شود شماری امامت او را انكار كنند و از راه حق منحرف شوند. این آگهی به جا و دقیق به همه‌ی اصحاب و ارادتمندان و وكلای حضرت بود تا وساوس شیطانی آنها را به ضلالت نكشاند و به خاطر مطامع دنیوی راهی چون توقف در امر امامت یا قائمیت امام حسن عسكری مقابل السلام یا انكار ولادت حضرت حجت را در پیش نگیرند كه چنین ضلالتهایی در تاریخ ائمه‌ی گذشته از ناحیه‌ی برخی یاران آنها پیشینه داشت و حضرت با این تذكر همیشگی آنها را از چنین امر سویی بر حذر می داشت. 2- معرفی شخص امام مهدی مقابل السلام بعنوان امام دوازدهم شیعیان
امام عسكری مقابل السلام برای حفظ شیعه و ادامه‌ی امامت، دو نوع برخورد داشتند: از یك سو وجود حضرت مهدی مقابل السلام را از عوام شیعیان - به خاطر رسیدن خبر به عباسیان و به خطر افتادن جان آن حضرت - مخفی می كردند و از طرف دیگر، به خواص شیعه این تولد را اعلام نموده، آنها را به محضر حضرت مهدی مقابل السلام شرفیاب می كردند تا به صورت خصوصی و مخفیانه آن حضرت را زیارت كنند و از وجود ایشان باخبر گردند. خوشبختانه امام با ظرافتی خاص این كار بسیار دشوار را به اتمام رساندند و به محبان خاص از اطراف، به خصوص قم، شهرری، تهران و كاشان كه مناطق شیعه نشین بودند، اطلاع رسانی كردند. این كار در آن تنگنا و شرایط بحرانی كه شیعیان امكان هم صحبتی با ایشان را حتی در معابر عمومی نداشتند، كاری بس بزرگ بود. در این مرحله از یك طرف باید امام زمان مقابل السلام را از شرّ جاسوسان حفظ كنند و از سویی باید ایشان را به اصحاب معرفی فرمایند. در این مجال به بعضی از این دیدارها كه در كتاب «كمال الدین» شیخ صدوق(ره) آمده است، اشاره می كنیم: محمد بن عثمان ثمری و محمد بن ایوب بن نوح و معاویة بن حكیم می گویند: ما در منزل امام عسكری مقابل السلام بودیم كه حضرت ما را به ملاقات فرزند بزرگوار خود مشرف كردند. جمع ما در این ملاقات چهل نفر بود، سپس فرمودند: ای مردم! بدانید كه این آقا امام شما و خلیفه‌ی پس از من است. او را اطاعت كنید و پس از من در آرا و عقاید و ادیانتان متفرق نشوید كه این امر سبب هلاكت شماست. آگاه باشید كه شما پس از این، او را ملاقات نخواهید كرد. راویان می گویند: چند روز از این ملاقات آیت و علامتی هست كه با آن قلبم مطمئن و آرام گردد؟ ناگاه دیدم آن بچه با زبان فصیح عربی فرمودند: «أَنَا بَقِیةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ فَلَا تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَینٍ یا أَحْمَدَ بْنَ إِسحَاقَ؛ من حجت خدا و بقیة الله در روی زمین و انتقام گیرنده از دشمنان حق هستم. ای احمد بن اسحاق! بعد از مشاهده جستجوی نشانه مكن.» او می گوید: من از منزل حضرت خارج شدم، در صورتیكه خوشحال بودم. روز بعد مجدداً به محضر امام عسكری مقابل السلام رسیدم و عرضه داشتم: یابن رسول الله! از منتی كه بر من گزاردی، خیلی مسرورم؛ ولی رمز تشبیه او به خضر و ذوالقرنین به چه جهتی است؟ حضرت فرمود: به جهت طول غیبتش. عرض كردم: آیا غیبت آن امام خیلی طولانی خواهد شد؟ فرمود: بلی، به حق خداوند! آن غیبت به قدری طولانی خواهد شد كه بیشتر معتقدان به امام قائم از وی باز می گردند و از معتقدان به امامت او باقی نخواهند ماند، مگر كسانی كه خداوند در باب ولایت ما از آنها عهد و پیمان گرفته و نور امامت را در دلشان ثبت كرده و با مددهای غیبی روح آنها را یاری فرموده است. ای احمد! این امری از امور الهی و سرّی است از اسرار خدایی و غیبی از امور غیبی پروردگار عالم، پس بگیر آنچه به تو گفتم و كتمان كن این امر را و از شاكران باش تا با ما در بهشت باشی. بنظر می رسد بیش تر یا تمام كسانی كه حضرت به نحوی از انحاء و در موقعیتهای گوناگون فرزند بزرگوارشان را حضوری به آنها معرفی فرمودند، از بهترین اصحاب و یاران بوده اند و امام كاملاً به آنها ایمان و باور داشته، بعضی از آنها چون محمد بن عثمان از وكلای حضرت عسكری مقابل السلام و از نواب چهارگانه‌ی امام زمان مقابل السلام بودند. حضرت به دیداركنندگان دستور می دادند كه این مسئله را از دیگران پنهان دارند و این سرّ را برای دیگران آشكار نكنند و این تاكید و اصرار حضرت حاكی از این است كه ولادت حضرت حجت مقابل السلام تا سالها بر دستگاه حكومت پنهان بوده و یا اگر از ولادتش آگاهی داشتند، بر محل زندگی اش وقوفی نداشتند. 3- ارتباط حداقلی با شیعیان
امام عسكری مقابل السلام برای مهیا نمودن ذهنیت مردم و خصوصاً شیعه درباره‌ی امر غیبت، شیوه‌ی نهان سازی خودرا بیشتر از آنچه در زندگی امام هادی مقابل السلام مورد توجه بود، به كار گرفت. از ین جهت، ایشان به جز روزهایی كه به دستور معتمد عباسی برای دیدار وی از خانه بیرون می رفت و یا به جهت مصالحی كه در نظر داشت، به كسی اجازه‌ی ملاقات می داد، یا خود شخصاً به دیدار آنها می رفت؛ دیدار و ملاقات دیگری با مردم نداشت. به گفته‌ی مسعودی، امام حتی برای شیعیان خود نیز ظاهر نمی شد و گاه از پشت پرده با آنان سخن می گفت این عمل حضرت و پدر بزرگوارش، مقدمه ای برای غیبت صاحب الزمان مقابل السلام بود تا شیعیان با آن مأنوس شده، منكر غیبت نشوند؛ چونكه اگر غیبت امام عصر مقابل السلام به صورت ناگهانی رخ می داد، وضعیت خیلی مشكل و غیر قابل تحملی برای شیعیان به وجود می آمد و چه بسا درك غیبت امام زمان مقابل السلام برای یاران و اصحاب خاص حضرت نیز مشكل می شد، تا چه رسد به مردم عادی كه مدتهای زیادی با امام و حجت خدا بطور مستقیم ارتباط برقرار می كردند. در آن شرایط، حتی ممكن بود در اصل وجود حضرت مهدی مقابل السلام نیز شبهه ایجاد شود. 4- گسترش و سازماندهی شبكه‌ی وكالت و نمایندگی
اقدام دیگر امام حسن عسكری مقابل السلام برای زمینه سازی غیبت، تشكیل سازمان وكالت و تقویت آن بود. این نهاد در عصر امام صادق مقابل السلام تشكیل شد. با فعالیتهای مختلف و نظارت امامان معصوم كار خودرا آغاز كرده، به تدریج تا زمان امام حسن عسكری مقابل السلام شكل منسجم و نظام مندی به خود گرفت. سازماندهی وكالت، صرف نظر از جهات كمّی و كیفی آن، به خودی خود نشانگر ظهور مرحله‌ی جدیدی از حیات مكتب تشیع و جامعه‌ی شیعی بود. مرحله ای بمراتب بهتر از دوره های پیشین. اینك تلاشها، مجاهدتها، ایثارها و شهادت امامان و یاران مخلصشان طی چندین دهه به بار نشسته، مكتب تشیع به خوبی تشكیل و نهادینه گشته، و در سراسر جهان پهناور اسلامی جویندگان و رهروان استواری پیدا كرده بود. شرایط فوق، وجود شبكه‌ی ارتباطی وسیعی را اقتضا می كرد. شبكه ای كه بتواند: اولاً پیوند عاطفی و فكری میان اعضا و مجموعه های پراكنده‌ی شیعیان در اقطار مختلف بلاد اسلامی را با امام خود برقرار كند؛ ثانیاً امكانات ایشان را جهت حفظ و حراست از جامعه‌ی شیعه و رفع مشكلات آنان و توسعه‌ی مكتب اهل بیت(ع) بسیج كند. ضرورت ارتباط بین رهبری و پیروان، خفقان حكومت عباسی و ضرورت حفظ شیعیان و مكتب توسط امام و آماده سازی شیعیان برای عصر غیبت، از دلیلهای تشكیل سازمان وكالت بود. هرچند وجود خفقان را نمی توان علت اصلی تشكیل نهاد وكالت دانست؛ ولی بطور قطع این مسئله علت تشدید فعالیت این نهاد و گسترش آن بوده است. بدون تردید، یكی از وجوه روی آوردن ائمه(ع) به تشكیل این نهاد، آماده سازی شیعیان برای پذیرش وضعیت جدید در عصر غیبت بود؛ عصری كه شیعه در آن جز بوسیله سفرا و وكلای امام، امكان ارتباط با ایشان را نداشت. با عنایت به همین حقیقت بود كه هرچه شیعه به عصر غیبت نزدیك تر می شد، راه ارتباط مستقیم او با امام نیز محدودتر می گشت و در مقابل، نهاد وكالت نیز تقویت می شد، تا حدی كه در زمان امامین عسكریین(ع) غالب ارتباطات شیعه با این دو امام بزرگوار در چارچوب مكاتبه یا از راه وكلا و نمایندگان صورت می گرفت. از ین جهت، می توان اظهار داشت كه حداقل در عصر امامین عسكریین(ع) تقویت نهاد وكالت به خاطر تمهید ورود شیعه به عصر غیبت بوده است. وكلا بعنوان رابطین امام در شهر های مختلف به پرسشهای شرعی، كلامی و اعتقادی مردم پاسخ می دادند، مكاتبات و نامه ها را به محضر امام می رساندند و پاسخهای شفاهی را دریافت می كردند. /6262
منبع: قائم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب