حجت الاسلام قنبریان مطرح كرد؛
عدالت نئولیبرال و آزادی لیبرال هر دو برساختی و غیرواقعی است
قائم: به گزارش قائم، حجت الاسلام قنبریان اظهار داشت: آیا آزادی یعنی این که اراده انسان آزاد باشد و او خلق ارزش کند؟ دقیقاً لیبرالیسم می خواهد این را بگوید. هم عدالت نئولیبرال ها و هم آزادی لیبرال ها هر دو برساختی است.
به گزارش قائم به نقل از مهر، نشست «داستان عدالت و آزادی» همراه با نقد و بررسی کتاب «نسبت عدالت و آزادی در منظومه فکری آیت الله خامنه ای» روز گذشته دوشنبه ۸ آبان با حضور حجت الاسلام محسن قنبریان، حجت الاسلام امین اسدپور، میثم قهرمان نویسنده کتاب و تعدادی از پژوهشگران و پژوهشگران در سالن اجتماعات مرکز اسناد انقلاب اسلامی اجرا شد.
در ابتدای این جلسه حجت الاسلام محسن قنبریان با اشاره به اهمیت مفاهیم عدالت و آزادی در اندیشه امام و رهبری اظهار داشت: امام خمینی (ره) در یک جمع بندی عدالت را استقامت بر صراط مستقیم می داند. راه کشف این نظریه هم از مباحث عرفانی، اخلاقی و حِکَمی ایشان اینطور برمی آید که پایین ترین، پنهان ترین و نازل ترین لایه عدالت که در کتاب جنود عقل و جهل به آن پرداخته عدالت اخلاقی در فرد می داند. در آنجا نقطه تعادل بین سجایای اخلاقی را نقطه اول قرار می دهد. نقطه بعدی را در ظاهر و جوارح انسان قرار می دهد که همان عدالت فقهی است.
قنبریان اضافه کرد: پس از اینجا این عدالت فردی منشأ همه مناصب اجتماعی نظیر قاضی و شاهد و غیره هست که از همان جا به عدالت اجتماعی هم ربط پیدا می کند و نوعی موازنه به تعبیر رهبری در جامعه درست می کند. امام از اینجا وارد مراحل بالاتر می شود که این عدالت در انسان کامل و بالاتر در اسماً الهی هم بروز دارد. یعنی عدالت در اسماً حسنی الهی هم وجود دارد که مظهرش انسان کامل می شود و رهبر انقلاب عدالت اجتماعی را مظهر آن تناسب می داند. این را تصریح دارند که ولایت در تکوین یک جور در عدالت اجتماعی مظهریت پیدا می کند. اقتصاء اسماً الهی بی نهایت هست، از باب تشبیه سایه بی نهایت هم بی نهایت است و هر یک از اسماً خودشان اقتضا اطلاق دارند. یعنی اگر اسم قهر و رحمت الهی چنانچه خودشان باشند و خودشان همه جا را فرامی گیرند. اما این اسم الحکم العدل است که در آنها تناسب به وجود می آورد.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به مراتب عالی عدالت در کلام امام اظهار داشت: ذیل اسم جامع الله اسم الحکم العدل بین این اسماً تناسب بخشی می کند. بطورمثال رحمت مقدم بر غضب باشد، هدایت پیش از اضلال باشد. در نظام حِکَمی و عرفانی که امام پذیرفته ابلیس هم مظهر رب است. اسم مضل که در جوشن کبیر می خوانیم مابه ازائی در خارج دارد. لکن اول اسم هدایت می آید، اگر هدایت را کسی اختیاراً نپذیرفت ذیل اسم ضلال قرار می گیرد که مظهرش ابلیس و جنود ابلیس می شود. انسان کامل آیینه ای برای تجلی همه این اسماً الهی ست.
حجت الاسلام قنبریان با تأکید بر مراتب عدالت در نشئه انسانی از نظر امام خمینی اظهار داشت: در سومین مرحله هم در نشئه انسانی از عدالت اجتماعی تا عدالت اخلاقی را در بر می گیرد. امام به تأسی از یک روایتی از پیامبر اکرم (ص) می گوید اگر این نقاط را تا بالا به هم وصل نماییم یک خط مستقیمی است که همان صراط مستقیم است. صراط مستقیم آمده است که ما را از ظلمت های اخلاقی و فقهی دربیاورد و به اسماً حسنی الهی برساند. استقامت بر همین عدالت است. پس عدالت در معنای جامعش برای امام استقامت بر صراط مستقیم است. در بیان رهبری معنای عدل موازنه صحیح و معنای قسط عدالت اجتماعی است. نکته دیگر این که در نگاه ایشان عدل و حق در نهایت به یک چیز برمی گردند. پشتوانه صرف اعتبار ندارد پشتوانه از حقیقت دارد که در فلسفه اخلاقی که این ها قبول دارند معنا پیدا می کند.
این استاد حوزه و دانشگاه، باتوجه به تقارن عدالت و حقیقت اضافه کرد: عدالت یک حقیقت عینی دارد. عدالت خواهی مادون آفریدگار نیست. نخستین کنش گر عدالت خود آفریدگار است. نخستین محیطی هم که دست به عدالت می زند اسماً خودش هست تا بعد به عوالم پایین تر برسد. بعد بیان زیبایی امام دارند که اصلاً آیه انّ ربی علی صراط مستقیم یعنی چه؟ انتهای این صراط حق خود خداست که خودش متصف به صفت عدالت است. مرحوم شاه آبادی استاد امام می گوید عدالت خواهی بسط صفات حضرت حق است. از این حرف بالاتر نمی شود بیان کرد. در آن نگاه عرفانی هرچقدر شما در عرصه اخلاق، سکنات فردی، قسط یا همان عدالت اجتماعی و … انجام بدهی در حقیقت آن تمثال را شما می خواهی منعکس کنی که آن حوزه فعل اختیاری است. رهبری از عدالت تکوینی که خارج از اراده انسان یک مظهریتی برایش قائل می شود که به عدالت اجتماعی می رسد و بین عدالت اجتماعی و عدالت فردی هم یک ملازمه می چیند که باز یک جور مظهریت است. همان جاست که قید معنویت و عقلانیت می آید.
وی با اشاره به مشرب های فکری عدلیه و اشاعره اظهار داشت: عدلیه در مقابل اشاعره قائل به حسن و قبح اشیا هستند و مرکز حُسن، عدل است. عدالت در نزد عدلیه یک ساخت واقعی است؛ برساخت نیست. اراده ها عدالت نمی سازند حتی اراده حضرت حق. بلکه امر به عدل می کنند. یأمر بالعدل. اگر آمدید اراده ها را منشأ حق، منشأ عدل، منشأ ارزش و هر چیز دیگری کردید یک برساختی ایجاد کردید. اما اگر آن ارزش را محور کردید که اراده ها باید معطوف به آن بشوند؛ آن اصلی ترین تأثیر را در معنای آزادی دارد.
قنبریان اظهار داشت: آیا آزادی یعنی این که اراده انسان آزاد باشد و او خلق ارزش کند؟ دقیقاً لیبرالیسم می خواهد این را بگوید. هم عدالت نئولیبرال ها و هم آزادی لیبرال ها هر دو برساختی است؛ هیچکدام ساخت واقعی نیستند. در عدالت هم می گویند دو تا انسان آزاد که حافظ منافع خودشان هستند بایستند با هم معامله آزادانه کنند آن چیزی که برآیند این اراده های آزاد است همان عدالت است. عدالتش هم برساخت است. اما اینجا آزادی هیچ گاه برساخت نیست بلکه حقیقتی است در عالم که باید اراده منعطف با آن بشود. شهید مطهری می گوید آزادی در درون خودش یک عصیان و تمرد دارد و یک انقیاد. این را ارزشی معنا نکنیم. این هستی است.
وی اظهار داشت: ما نمی خواهیم به آزادی قید بزنیم. ماهیت آزادی این است که حتما یک عصیان و یک انقیاد دارد. هر آزادی در عالم حتما یک انقیاد همراهش هست. دعوا فقط بر سر این است که عصیان مقابل چه و انقیاد به چه؟ دعوا در آزادی دعوای ارزشی نیست دعوای وجودشناسی است. نظام ارزش قید نمی زند فقط جای قید و تمرد را مشخص می کند. بطورمثال رهبری انقلاب در بیانات خودشان وقتی با دنیای سرمایه داری مقایسه می کنند می گویند آنها مقید به منافع ثروت و قدرت هستند و تمرد مقابل نظام ارزش دارند. چون اراده آزادی می خواهند که اراده ارزش بسازد نه ارزش نفس الامری در عالم هست که اراده ها باید منعطف به آن شوند. خدا هم اراده اش منعطف به ارزش است؛ انسان هم باید منعطف به ارزش باشد.
حجت الاسلام قنبریان در جمع بندی نسبت عدالت و آزادی با اشاره به ضرورت تمایز بین ثبوت و اثبات اضافه کرد: در عالم ثبوت عدالت قید آزادی است اما در عالم اثبات آزادی مقدم بر عدالت است. رهبری می گوید عدالت از بینات آغاز می شود. اصلاً فرصت برابر شدن جزو بینات است اما در خرده کاری ها بطورمثال در برخورداری ها و توزیع درآمدها دیگر بینات نیست مکاتب متفاوت اند. اما اگر آزادی بیان یا آزادی سیاسی نباشد یک فهم واحد حاکم می شود و عدالت به تأویل می رود. آزادی برای تحقق عدالت است. مقصد نهایی عدالت نیست ولی عدالت تا آخر با ماست. اگر ناظر به میدان شوید یک دسته چالش ها را به طور جدی باید دنبال نماییم.
منبع: qawem.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب