آیین های مذهبی گرفتار تغییر شده است
به گزارش قائم ایرنا نوشت: نشست علمی «فعالیت های مذهبی ایرانیان»، با هدف تحلیل یافته های موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی (در بخش فعالیتهای مذهبی)، دوشنبه 10 خرداد 1400 با حضور احمد شکرچی (جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)، محسن حسام مظاهری (نویسنده و پژوهشگر مطالعات اجتماعی دین) و فاطمه فلاح (عضو شورای علمی طرح ملی مصرف کالاهای فرهنگی) و با دبیری رضا تسلیمی طهرانی (عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) به صورت مجازی برگزار گردید.
فاطمه فلاح با استناد به یافته های موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی ضمن اشاره به روش پیمایش این پژوهش اظهار داشت: اطلاعات در ارتباط با شهروندان ایرانی از راه پرسشنامه ساختاریافته به صورت مصاحبه رودررو جمع شده است. جمعیت آماری این پژوهش ۱۵ هزار و ۶۰۶ نفر افراد ۱۵ سال به بالا از ۳۱ استان (شهر و روستا) کشور و زمان اجرا هم یک ماه و در نیمه دوم فروردین و نیمه اول اردیبهشت سال ۱۳۹۸ است.
فلاح اظهار داشت: بر مبنای پژوهش های انجام گرفته مواردی همچون زیارت اهل قبور، روضه و عزاداری و حضور در زیارتگاه ها و امامزاده ها بیشترین فعالیت و شرکت در مجالس سخنرانی دینی مانند جلسات قرآن و شرکت در نماز جماعت محل کار یا تحصیل کمترین فعالیت مذهبی اعلام شده است.
این عضو شورای علمی طرح ملی مصرف کالاهای فرهنگی اظهار داشت: انواع فعالیتهای مذهبی با خصوصیت های فردی و پایگاه های افراد در این پژوهش بررسی شده است. در این ارزیابی ها متوجه شدیم با افزایش سن، تمام فعالیتهای مذهبی افراد غیر از شرکت در نماز جماعت افزایش پیدا کرده است.
همچنین در این پژوهش مشخص شد فعالیت مذهبی زنان در همه زمینه ها به استثنای شرکت در نماز جماعت مسجد بیشتر از مردان است. همینطور انواع فعالیتهای مذهبی برای خانه دارها و افراد دارای درآمد بدون کار به استثنای شرکت در نماز جماعت محل کار، بیشتر از دیگر گروه هاست.
به گفته فلاح بر مبنای یکی دیگر از یافته های این پژوهش افزایش سطح تحصیلات افراد سبب می شود تمام فعالیتهای مذهبی به استثنای شرکت در نماز جماعت محل کار و تحصیل و خواندن نماز در منزل، کاهش پیدا کند.
وی ضمن اشاره به پیمایش هایی دیگر مشابه در سالهای ۸۱ و۸۲ هم اظهار داشت: بر مبنای یافته های پژوهش سال ۹۸ برگزاری مراسم و مجالس مذهبی کاهش داشته است.
داده های پژوهشها استفاده نمی شود
احمد شکرچی جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی هم در این وبینار ضمن اشاره به این که بودجه های زیادی برای انجام پژوهش اختصاص یافته و پژوهشگران زیادی در آنها شرکت می کنند اظهار داشت: مبحث مهم این است که گام نهایی برداشته نمی گردد و این داده ها در اختیار محققان قرار نمی گیرد تا تحلیل های ثانویه از آن گرفته شود.
وی در ادامه تنظیم چارچوب های حقوقی برای در اختیار قرار دادن این پژوهشها را ضروری ارزیابی کرد و اظهار داشت: بسیاری دانشگاه های بین المللی با تدوین این گونه چارچوب های حقوقی امکان دسترسی داده های پژوهشی را در اختیار تحلیل گران قرار می دهند.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی اظهار داشت: مطلبی که از این پژوهش استنباط می شود این است که تغییرات آماری در طول این سال ها اتفاق افتاده که به طور عمده کاهشی بوده است اما امکان عرضه نظر تحلیلی وجود ندارد.
شکرچی فاصله دو پیمایش از سال ۸۲ تا ۹۸ را معنادار دانست و اظهار داشت: داده های زیادی در میانه این دو پیمایش وجود داشته که آنها را در اختیار نداریم.
ضرروت شکستن کلیشه ها برای پژوهش های جدید
همچنین محسن حسام مظاهری نویسنده و پژوهشگر مطالعات اجتماعی دین ضمن اشاره به نهاد انجام دهنده این پژوهش اظهار داشت: داده های این پژوهش می تواند محلی برای رجوع پژوهشگران باشد.
وی با اشاره به اینکه بهتر بود از واژه آیین به جای فعالیتهای مذهبی استفاده می شد اظهار داشت: فعالیتهای مذهبی عنوان کامل و کافی نیست. همینطور فاصله بین پیمایش ها زیاد است. در این فاصله گونه های آیین های مذهبی به مرور زمان گرفتار تغییر شده و آیین های جدیدی همچون سفر اربعین به وجود آمده که در این پژوهش جایگاهی ندارد.
مظاهری در ادامه ضمن اشاره به تنظیم سوالات این پژوهش در تهران اظهار داشت: بسیاری آیین ها که در شهرهای دیگر وجود دارد همچون آیین نخل گردانی که جزء فعالیتهای مذهبی به حساب می آید در این پژوهش جایگاهی ندارد.
این پژوهشگر حوزه دین اضافه کرد: بهتر بود در پیمایشی که به مبحث مصرف کالاهای فرهنگی می پردازد جایگاهی برای ابزار و وسایلی همچون شمایل های دینی، عکس مکان های مذهبی هم قائل می شدند اما در این پژوهش این موارد جایگاهی ندارد.
وی ایرادات در ارتباط با این پژوهش را مختص این تحقیق ندانست و اظهار داشت: بسیاری پژوهش هایی که در حوزه فرهنگ طراحی می شود، احتیاج به بازبینی دارد و نیازمند شکستن کلیشه ها برای دستیابی به اطلاعات جدید هستیم.
گفتنی است موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی در ایران با هدف سنجش رفتارهای فرهنگی مردم ایران توسط دفتر طرح های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مصاحبه از ۱۵ هزار و ۵۰۰ نفر افراد بالای ۱۵ سال ساکن شهر و روستا در ۳۱ مرکز استان، ۸۵ شهر (غیر مرکز استان) و ۵۰۰ روستا انجام شده است. در این پیمایش سه محور «فعالیت فرهنگی»، «مصرف فرهنگی» و «تقاضای فرهنگی» در چارچوب مقولاتی چون: فعالیت مذهبی، فعالیت اجتماعی، فعالیت ورزشی، فعالیت تفریحی، فعالیت هنری و دستی، کتاب و کتابخوانی، روزنامه و مجله خوانی، مصرف رادیو، تلویزیون، انواع دیگر رسانه های صوتی تصویری، کامپیوتر، اینترنت، ماهواره و تلفن همراه، سینما و تئاتر، موسیقی، تسهیلات (امکانات) فرهنگی، زمان فراغت و نیازهای فرهنگی، بررسی و سنجش شده است.
به استناد یافته های این پیمایش، الگوهای تولید، توزیع و مصرف کالاهای فرهنگی در ایران تغییر کرده که ضروریست این الگوها بررسی و تحلیل شوند.
مسئولان پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هدف از انجام این پیمایش را سنجش رفتارهای فرهنگی مردم ایران در حوزه مصرف کالاهای فرهنگی اعلام و تصریح کرده اند؛ فلسفه وجودی این پیمایش، تهیه اطلاعات به روز، به منظور استفاده در برنامه ریزی های فرهنگی کشور بوده و امید است تا با کاربست نتایج این پیمایش، امکان طراحی و اجرای برنامه های فرهنگی مؤثرتر در حوزه مصرف کالاهای فرهنگی و اوقات فراغت شهروندان فراهم گردد.
17302
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب