نگرش فلسفی به سیاست قدمایی اصل پنهان نگاری در فیلسوفان سیاسی
به گزارش قائم نگاهی به آكادمیك ترین و جامع ترین رساله لئو اشتراوس
لئو اشتراوس آن قدر صاحب سبك است كه انتشار هر اثری از او را یك تحول بدانیم. تحولی كه بتواند محیط رخوت زده علوم سیاسی ایران را، حتی برای چند صباحی، گرفتار تكانه كند. انتشار ترجمه فارسی دفتر اول مجلد تاریخ فلسفه سیاسی به اعتباری كه حول سبك و به عبارت دقیق تر حول نظریه اشتراوس تدوین شده است، درست بنابراین متمایز شایان توجه است. نظریه ای كه تاریخ نگاری فلسفه سیاسی را در استقلال از تاریخ نگاری نظریه های سیاسی و در كل در استقلال از تاریخ نگاری اندیشه سیاسی مطرح می كند. نكته ای كه تا قبل از انتشار مجلدات «تاریخ فلسفه سیاسی» در سال 1963 محلی از اعراب نداشت. مجلداتی كه طی سال های بعد باردیگر مورد ویراست و بازنگری قرار گرفت و نسخه آخر آن دربرگیرنده 38 فیلسوف بود. نویسندگانی كه درباره این 38 فیلسوف قلم به دست گرفته و نوشته اند، همگی متاثر از سبك لئو اشتراوس در تاریخ نگاری فلسفه سیاسی هستند. سبكی كه با كنار گذاشتن زمینه و زمانه فیلسوفان، متن آنها را مورد تدقیق قرار می دهد. با این تعبیر می توان دریافت كه 38 فصلی كه در مجلدات «تاریخ فلسفه سیاسی» فراهم آمده است، درباره 38 كتاب مهم تاریخ تفكر سیاسی است. ویراستاران فارسی در دفتر نخست كه با عنوان «قدما» از دفاتر دیگری كه در دست ترجمه و نشر است متمایز كرده اند، مداخل مربوط به10 فیلسوف را به فارسی برگردانده اند.
در این دفتر مقاله توسیدیدس به قلم دیوید بلوتین با ترجمه شیما شصتی، مقاله افلاطون به قلم لئو اشتراوس با ترجمه علی رزاقی، مقاله كسنوفون به قلم كریستوفر بروئل با ترجمه یاشار جیرانی، مقاله ارسطو به قلم كارنس لرد با ترجمه محمدعلی معمارزاده، مقاله ماركوس تولیوس كیكرو به قلم جیمزای هولتون با ترجمه شروین مقیمی، مقاله سنت آگوستین به قلم ارنست ال فورتین با ترجمه سید كیارش شیخ الاسلام، مقاله فارابی به قلم محسن مهدی با ترجمه احمد بستانی، مقاله ابن میمون به قلم رالف لرنر با ترجمه علی رزاقی، مقاله سنت تامس آكوئیناس به قلم ارنست ال فورتین با ترجمه شروین مقیمی و مقاله مارسیلیوس پادوآیی به قلم لئو اشتراوس با ترجمه یاشار جیرانی به فارسی برگردانده شده است.
مسئولیت ویراستاری و هماهنگ سازی ترجمه ها هم بر عهده یاشار جیرانی و شروین مقیمی بوده و همین دو همكلاسی نه چندان قدیمی دوره دكتری علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، وظیفه ترجمه مقدمه مشترك اشتراوس و كراپسی بر این اثر را هم بر عهده داشته اند. البته جیرانی و مقیمی مقدمه كوتاه اما مفیدی را هم به این مجموعه افزوده و درباره محتوای مقالات كتاب چنین نوشته اند: «مقالات تاریخ فلسفه سیاسی از حیث محتوایی درصدد بسط دعاوی اشتراوس در مورد تك تك فیلسوفانی است كه آثار آنها در این مجموعه مورد شرح و تفسیر قرار می گیرد.
در واقع همه این مقالات هر یك به شكلی تا حدودی تلاش می كنند تا تز اصلی لئو اشتراوس كه در تعبیر او از فلسفه سیاسی به مثابه سیاست فلسفی، و هم اصل پنهان نگاری نزد فیلسوفان سیاسی تبلور پیدا كرده است را در مورد فیلسوفانی كه نگارش مقاله ای در باب او را بر عهده گرفته اند، بسط داده و اعتبار آنرا نشان دهند.» (صفحه 9) البته ویراستاران فارسی این نكته را می افزایند كه فهم روش شناسی پنهان نگاری درباره همه مقالات و فلاسفه كتاب به كار بسته نشده است اما با این وجود همه نویسندگان مداخل كتاب تا حدودی نسبت به روش شناسی پنهان نگاری و خواندن بین خطوط آثار فلاسفه كلاسیك توجه نشان داده اند.
روش شناسی پنهان نگاری، آموزه ای است كه اشتراوس هنگام مطالعه آثار فیلسوفان مسلمانی نظیر فارابی و ابن میمون به آن متوجه شد و سپس آنرا بعنوان روشی برای خوانش آثار فیلسوفان سیاسی كلاسیك در سده های اولین و سده های میانه به كار بست. لئو اشتراوس در كتاب «تعقیب و آزار و هنر نگارش» كه مهم ترین اثری است كه در آن به تبیین و بازكاوی آموزه پنهان نگاری می پردازد می نویسد: «آموزه پنهان نگاری برای محافظت از فلسفه ضروری بود؛ این آموزه سپری بود كه در آن فلسفه می توانست ظهور یابد؛ انجام این آموزه به خاطر علل سیاسی ضروری بود؛ پنهان نگاری شكلی بود كه در آن فلسفه بر جامعه سیاسی آشكار شد؛ پنهان نگاری جنبه سیاسی فلسفه بود؛ پنهان نگاری همان فلسفه سیاسی بود.» اما این پنهان نگاری چیست و مهمتر از آن چرا فیلسوفان سیاسی آثار خویش را طوری به نگارش درمی آوردند كه برای فهم آن می بایست روش بین خطوط خوانی را به كار بست؟ محسن رضوانی در مقاله خواندنی «اشتراوس و روش شناسی فهم فلسفه سیاسی اسلامی» بر آن است كه «تعقیب و آزار» آشكارترین و بی پرده ترین دلیلی است كه در «پنهان نگاری» صورت گرفت. او می افزاید دو دلیل مهم دیگر هم برای پنهان نگاری وجود دارد كه از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ یكی «وظیفه سیاسی» و دیگری «آموزش فلسفی» است.
رضوانی در مقاله پیش گفته می نویسد: « آموزه پنهان نگاری آنچنان برای او اعتمادبخش بود كه ادعا كرد تابحال فهم درستی از فلسفه سیاسی كلاسیك و میانه بخصوص فلسفه سیاسی اسلامی صورت نگرفته است. ازاین رو به نظر او باید شیوه جدیدی عرضه داد تا از آن طریق بتوان به فهم درست فلسفه سیاسی اسلامی دست یافت. در این راستا «اشتراوس» شیوه و روش «فهم تاریخی واقعی» را عرضه می كند كه در مقابل دو روش مسلط «پیشرفت گرایی» و «تاریخی گرایی» است.» دو روشی كه در كتاب «تاریخ فلسفه سیاسی» به چالش كشیده شده است.
اما اشتراوس و كراپسی چگونه بر دو روش مسلط پیش گفته فائق آمده اند؟ آنان در مقدمه روشنگر خود بر كتاب با اشاره به تمایز دیرین فلسفه سیاسی و علم سیاست به نمایندگی از تفاوت بنیادین فلسفه و علم می نویسند: «موفق ترین بخش فلسفه یا علم جدید، علم طبیعی جدید بود كه به لطف پیروزی اش، دست كم ظاهرا بیشتر و بیشتر از فلسفه مستقل شد و حتی به مرجعیتی برای فلسفه تبدیل شد. به این شیوه تمایز میان فلسفه و علم مقبول عام واقع شد و در نهایت امر مشابهی هم برای تمایز میان فلسفه سیاسی و علم سیاست صورت گرفت. اما به صورت سنتی، فلسفه سیاسی و علم سیاست یكی بودند.» (صفحه 16) آنان با تاكید بر تفاوت میان فلسفه سیاسی و اندیشه سیاسی، به سرمنشاهای میلاد فلسفه سیاسی در یونان باستان اشاره می كنند و بعد از آن به بررسی مفهوم طبیعت در تفكر یونان باستان می پردازند و مقدمات پاسخ به این پرسش را فراهم می آورند كه چرا باید سقراط را اولین فیلسوف سیاسی نامید؟ اشتراوس و كراپسی در تمهیدات خود برای پاسخ به این پرسش، مفهوم شهر (پولیس) را در یونان باستان را در فراغت از مفاهیم امروزین دولت و جامعه برجسته می كنند.
از نظر آنان شهر (پولیس) یا مدینه مكانی است كه در آن فلسفه سیاسی برای اولین بار تكوین می یابد. اشتراوس و كراپسی در سطور پایانی مقدمه خود چنین می نویسند: «دلیل اینكه چرا فلاسفه سیاسی كلاسیك عموما به شهر توجه داشتند این نبود كه آنها از دیگر صور جوامع به صورت كلی و جوامع سیاسی به صورت جزئی بی اطلاع بودند. آنها قبیله و همینطور ساختارهایی مثل امپراطوری پارس را می شناختند. آنها عموما به شهر توجه داشتند چونكه شهر را به دیگر صور جامعه سیاسی ترجیح می دادند.» (صفحه 23) ویراستاران «تاریخ فلسفه سیاسی» علل ترجیح شهر بر دیگر صور حیات سیاسی از جانب فیلسوفان كلاسیك را عدم ظرفیت مدنی قبایل و همینطور عدم وجود آزادی در جوامع بسیار بزرگ ارزیابی می كنند و با ارزش بخشی به مفهوم شهر، آنرا به مثابه سرفصلی برای نگرش به تاریخ فلسفه راستین مورد توجه قرار می دهند.
تاریخ فلسفه سیاسی/ لئو اشتراوس/ جوزف كراپسی /یاشار جیرانی/ شروین مقیمی/ 500 صفحه/ 58000 تومان/ پگاه روزگار نو/ 1398
* محقق و روزنامه نگار حوزه اندیشه
* انتشار یافته در روزنامه سازندگی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب