سیره و آموزه های زندگی امام حسن عسکری(ع) در لابه لای کتاب ها
به گزارش قائم، بمناسبت فرارسیدن سالروز ولادت امام حسن عسکری(ع)، به معرفی شماری از آثاری می پردازیم که با هدف بازشناسی شخصیت، اندیشه و نقش تاریخی ایشان در سالهای اخیر انتشار یافته است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، زهرا اسکندری: بمناسبت ولادت یازدهمین امام شیعیان، مجموعه ای از کتاب های تازه پخش شده در رابطه با زندگی، سیره و آموزه های اخلاقی ایشان معرفی می گردند. این آثار با رویکرد های متنوع داستانی، کودکانه و تاریخی، مخاطبان را با دشواری های دوران امامت امام حسن عسکری (ع) و فضایل اخلاقی ایشان آشنا کرده و ارزش های انسانی ایشان را برای نسل های مختلف بازتاب می دهند.
امام حسن بن علی بن محمد (ع)، مشهور به امام حسن عسکری (ع) (۲۳۲–۲۶۰ قمری)، یازدهمین پیشوای شیعیان دوازده امامی است که شش سال امامت را عهده دار بود. ایشان فرزند امام هادی (ع) و پدر حضرت مهدی (عج) به شمار می روند. لقب «عسکری» اقتباس شده از اقامت الزامی آن حضرت در سامرا است؛ شهری که به علت حضور گسترده نیروهای نظامی عباسی به «عسکر» شهرت داشت.
امام حسن عسکری (ع) در دوران امامت خود با محدودیت های فراوانی از جانب حکومت عباسی روبه رو بود و به این علت، بخش عمده کارهای ایشان در شرایط کنترل و مراقبت شدید انجام می شد. ارتباط آن حضرت با شیعیان عمدتا بوسیله نمایندگان خاص و نامه نگاری برقرار بود. عثمان بن سعید، از برجسته ترین یاران امام، نه فقط در زمان حیات ایشان نقش واسطه گری میان امام و شیعیان را ایفا کرد، بلکه بعد از شهادت آن حضرت، بعنوان اولین نایب خاص امام زمان (عج) در دوره غیبت صغری شناخته شد.
امام حسن عسکری (ع) در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری قمری و در سن ۲۸ سالگی در سامرا به شهادت رسید و در کنار مرقد پدرشان، امام هادی (ع)، به خاک سپرده شد. حرم عسکریین در سامرا که مدفن این دو امام است، امروز یکی از زیارتگاه های مهم شیعیان به شمار می آید.
زندگی و امامت امام عسکری (ع) با فراز و نشیب های سیاسی و اجتماعی ویژه ای همراه بود. بعضی از منابع تاریخی اشاره کرده اند که در این دوره، بخشی از جامعه شیعه در رابطه با جایگاه امامت گرفتار تردید و اختلاف شد، اما در نهایت اکثریت شیعیان به امامت ایشان گردن نهادند. با وجود فشارها و محدودیت های سیاسی، امام با اعزام نمایندگان، مدیریت امور مالی شیعیان و مکاتبات متعدد، کوشش کرد ارتباط مستحکمی با پیروان خود حفظ کند. به باور برخی محققان، اقدامات آن حضرت در این حوزه، نقشی مؤثر در آماده سازی جامعه شیعه برای ورود به عصر غیبت ایفا کرد.
از مهم ترین خاصیت های دوره امامت امام عسکری (ع)، شیوه خاص ایشان در آموزش شیعیان بود. گاه پاسخ پرسش های فقهی را به شکل کامل بیان نمی کردند تا زمینه استنباط برای شاگردان فراهم گردد، و در مواردی دیگر سفارش می کردند برای حل مسایل به منابع حدیثی موجود مراجعه شود. چنین نگاهی سبب شد پیروان بتوانند در نبود دسترسی مستقیم به امام، توانایی موردنیاز برای رفع نیازهای علمی و فقهی خویش را به دست آورند.
روایتی زنانه از زندگی بانو حدیث
۱. کتاب «سر بر دامن ماه» |نویسنده: فاطمه دولتی|انتشارات: جمکران
کتاب «سر بر دامن ماه» نوشته فاطمه دولتی و پخش شده از جانب انتشارات جمکران، اثری داستانی تاریخی است که به روایت زندگینامه بانو حدیث، مادر امام حسن عسکری (ع) و مادربزرگ حضرت مهدی (عج)، می پردازد. موضوع کتاب از آن جهت حائز اهمیت می باشد که به گوشه ای کمتر روایت شده از تاریخ ائمه اطهار (ع) توجه دارد و با زاویه دیدی زنانه، نقش این بانوی بزرگوار را در یکی از حساس ترین مقاطع تاریخ شیعه بازگو می کند. روایت اثر با داستان ازدواج بانو حدیث با امام هادی (ع) شروع می شود و سپس خواننده را با رخدادهای پرمخاطره دوران امامت امام حسن عسکری (ع) همراه می سازد؛ دورانی که جامعه شیعه تحت فشارهای شدید عباسیان قرار داشت.
بخش قابل توجهی از کتاب به شرایط بعد از شهادت امام عسکری (ع) اختصاص دارد؛ جایی که بانو حدیث بعنوان چهره ای اثرگذار در سامان دهی امور شیعیان ظاهر می شود. نویسنده با تاکید بر منابع معتبر تاریخی، نشان میدهد که چه طور در حالی که جعفر بن علی، برادر امام عسکری (ع)، ادعای امامت داشت و بخشی از شیعیان گرفتار تردید بودند، بانو حدیث با صلابت و مدیریت خود، موقتاً عهده دار زعامت شد و زمینه را برای تثبیت جایگاه امامت در وجود فرزند خردسال امام عسکری (ع) یعنی حضرت مهدی (عج) فراهم آورد.
این کتاب با قلمی روان و توصیفی، ترکیبی از روایت مستند و نثر ادبی ارائه کرده و کوشیده فراز و فرودهای زندگی بانو حدیث را از نظر انسانی و تاریخی برجسته کند. دولتی در «سر بر دامن ماه» علاوه بر ارائه تصویری از فضای اجتماعی و سیاسی آن دوره، به روابط درون خانواده امام هادی (ع) نیز پرداخته است.
روایتی داستانی از سالیان پایانی امامت
۲. کتاب «سفیر دوازدهم» نویسنده: زینب امامی نیا |انتشارات: جمکران
کتاب «سفیر دوازدهم» نوشته زینب امامی نیا و پخش شده از جانب انتشارات جمکران، روایتی داستانی از روزهای پایانی امامت امام حسن عسکری (ع) و شروع امامت حضرت مهدی (عج) است. نویسنده با انتخاب قهرمانی نوجوان به نام «رضاداد» توانسته مخاطب جوان را با فضایی تاریخی و پرالتهاب همراه کند. داستان از قم شروع می شود؛ جایی که رضاداد ماموریت می یابد وجوهات و امانات مردم را به امام عسکری (ع) در سامرا برساند و همزمان از سرنوشت پدر گمشده اش که یکی از وکلای امام بوده، مطلع شود. او به سامرا می رسد اما با خبر شهادت امام روبه رو می شود و همراهانش باید در جست وجوی جانشین امام، راهی پرخطر را طی کنند.
این رمان، علاوه بر بازسازی فضای اختناق آمیز دوران عباسیان و شرایط دشوار زندگی امام در پادگان نظامی سامرا، به خوبی شبکه ارتباطی شیعیان با امام بوسیله وکلا، نامه ها و توقیعات را بازتاب می دهد. روایت اثر با ماجراهایی پرکشش، جوانان و نوجوانان را با وضعیت سیاسی و مذهبی آن عصر آشنا می سازد و به آنها نشان میدهد که چه طور استمرار امامت در حساس ترین شرایط تاریخی حفظ شد.
نویسنده با زبانی ساده و روان کوشیده است تا تاریخ را برای نسل نوجوان قابل لمس سازد. در بخشی از کتاب، فضای پرالتهاب و تعقیب های پنهانی با نثری توصیفی چنین بازنمایی می شود: «تمام کوچه هایی که به منزل امام منتهی می شد را گشت. اثری از سلیمان یا همان مرد بیچاره نبود. بازگشت. هنوز به کوچه جعفر نرسیده بود که مردی با هیکلی درشت و محاسنی جوگندمی راه رضاداد را سد کرد. رنگ از چهره رضاداد پرید. بدنش سرد شد. مثل تکه ای یخ که روی آب شناور است. احساس بی وزنی می کرد و…»
سفر به زندگی امام حسن عسکری (ع) در قالب داستان کوتاه
۳. کتاب «آفتاب نیمه شب» نویسنده: فاطمه مستغنی انتشارات: شهید کاظمی
کتاب «آفتاب نیمه شب» سیزدهمین جلد از مجموعه باارزش «چهارده خورشید، یک آفتاب» است که با روایت صد داستان کوتاه و خواندنی، زندگی امام حسن عسکری (ع) را از دوران کودکی تا شهادت به تصویر می کشد. این اثر با زبانی ساده و بیانی روان نوشته شده و برای همه گروههای سنی، بخصوص نوجوانان و جوانان، قابل استفاده می باشد.
این کتاب خواننده را با شرایط دشوار دوران امامت امام حسن عسکری (ع) آشنا می کند؛ دوره ای که ایشان در محدودیت ها و فشارهای شدید حکام عباسی قرار داشتند. نویسنده با نگاهی روایی و داستان محور، بخش های مهمی از زندگی آن حضرت، همچون سختی ها، چالش ها و آموزه های اخلاقی ایشان را بیان کرده است.
«آفتاب نیمه شب» به صورت ویژه به حوادث و موقعیت هایی می پردازد که با غیبت و شرایط خاص آن دوره پیوند دارد. علاوه بر روایت تاریخی، کتاب سرشار از آموزه های اخلاقی و دینی است که می تواند برای مخاطب امروز الهام بخش باشد.
مجموعه «چهارده خورشید، یک آفتاب» به زندگی هر یک از چهارده معصوم (ع) اختصاص دارد و تلاش نموده تصویری جامع و جذاب از سیره آنان عرضه نماید. این مجموعه با زبان ساده، تصاویر مرتبط و قلم نویسندگانی توانمند، در دسترس دامنه وسیعی از مخاطبان قرار گرفته است.
زندگی در شرایط سخت و دشوار
۴. کتاب «حسن بن علی امام عسکری (علیه السلام)» نویسنده: مرضیه محمدزاده انتشارات: دلیل ما
کتاب «حسن بن علی امام عسکری (علیه السلام)» نوشته مرضیه محمدزاده و پخش شده از جانب انتشارات دلیل ما، اثری پژوهشی و تاریخی است که به معرفی شخصیت و زندگی امام حسن عسکری (ع) می پردازد. این کتاب با تکیه بر مدارک تاریخی معتبر و نگاهی تحلیلی، شرایط حساس و دشوار دوران امامت امام یازدهم شیعیان را بررسی نموده و خواننده را با چالش ها و محدودیت های عصر عباسیان آشنا می سازد.
در این اثر، سیره و رفتار امام عسکری (ع) در برخورد با حکومت های جور عباسی مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده نشان میدهد که امام چه طور در چنین شرایط دشواری، مدیریت امور شیعیان را برعهده داشتند و جایگاه امامت را حفظ و استمرار بخشیدند. همین طور کتاب به تفصیل به نقش امام در برقراری ارتباط با شیعیان و شبکه وکالت می پردازد. در آن زمان، امام برای هدایت و ترویج دین ناچار بودند ارتباط خویش را حتی بشکل مخفی برقرار کنند و این ارتباط بوسیله وکلا و مکاتبات ممکن شد.
علاوه بر این، کتاب «حسن بن علی امام عسکری (ع)» به مسأله مقدمه سازی برای دوران غیبت و تولد حضرت مهدی (عج) نیز توجه ویژه دارد. نویسنده با نگاهی تاریخی و تحلیلی، نشان میدهد که امام چه طور با تدبیر و آینده نگری، مسیر استمرار امامت را برای جامعه شیعی فراهم کردند و زمینه تربیت شیعیان برای شرایط خاص آن دوران را مهیا ساختند.
این اثر برای مخاطبانی که به تاریخ شیعه، زندگی امامان و چگونگی اداره جامعه شیعی در شرایط دشوار علاقه مندند، اثری قابل توجه و آموزنده بحساب می آید.
آشنایی خردسالان با سیره اخلاقی امام یازدهم
۵. کتاب «۱۰ قصه از امام حسن عسکری (ع)» نویسنده: مسلم ناصری انتشارات: قدیانی
کتاب «۱۰ قصه از امام حسن عسکری (ع)»، جلد سیزدهم از مجموعه «همراه با معصومین (ع)»، نوشته مسلم ناصری و تصویرگری محسن محمدمیرزایی، اثری است که خردسالان را با زندگی و سیره اخلاقی یازدهمین امام شیعیان آشنا می کند. این اثر در ۱۳۲ صفحه توسط انتشارات قدیانی انتشار یافته و با زبانی ساده و جذاب، جنبه های والای شخصیتی امام عسکری (ع) را به تصویر می کشد.
کتاب شامل ده داستان کوتاه با عناوینی مانند «کاش بیشتر می دیدمش»، «سکه های گم شده»، «برادر پول دار برادر فقیر»، «فقط پرده تکان می خورد»، «کودک و فرشته»، «شیرهای گرسنه»، «خلیفه و قاطر چموش»، «حاکم و مرد کشاورز»، «سفر در باران» و «رازهای یک چوب» است. هر داستان بگونه ای طراحی شده که خردسالان با رفتار و منش امام عسکری (ع) در زمینه هایی مانند بخشندگی، زهد، ساده زیستی و مهربانی با مردم آشنا گردند و از فضایل اخلاقی ایشان الگو بگیرند.
این کتاب فرصتی برای خردسالان فراهم می آورد که با جنبه های اخلاقی و انسانی امام یازدهم شیعیان آشنا گردند و ارزش هایی همچون سخاوت، مهربانی و پارسایی را در زندگی خود تمرین کنند. روایت داستانی و زبان روان کتاب، خواندن آنرا برای مخاطبان کودک دلنشین و آموزنده ساخته است.
آموزه های اخلاقی و مهربانی برای کودکان
۶. کتاب «ستاره های دوست داشتنی» نویسنده: محسن هجری انتشارات: شهر قلم
کتاب «امام حسن عسکری (ع)» از مجموعه «ستاره های دوست داشتنی»، به قلم محسن هجری و تصویرگری میترا عبدالهی، توسط انتشارات شهر قلم در ۲۴ صفحه و برای گروه سنی «ب» و «ج» انتشار یافته است. این اثر با زبانی ساده و جذاب، خردسالان را با زندگی و خاصیت های اخلاقی امام حسن عسکری (ع) آشنا می کند و به آنان امکان می دهد ارزش های انسانی و فضایل اخلاقی ایشان را در زندگی روزمره خود تجربه کنند.
مجموعه «ستاره های دوست داشتنی» داستان قهرمان کوچولویی را روایت می کند که هر شب به پشت بام می رود و با نگاه کردن به آسمان، نوری که نماینده یکی از اصحاب معصومین (ع) است به دنبال او می آید. وی در این سفر جادویی، همراه با آن نور به دیدار امام معصوم می رود و چند ساعتی با ایشان همراه می شود. در طول این ملاقات، کودک داستان با مشاهده خاصیت ها و کارهای خوب امام، آموزه های اخلاقی را می آموزد و آنها را با اتفاقات زندگی روزمره خود مقایسه می کند.
این روش روایت، که همزمان گذشته و حال را از دید کودکانه قهرمان داستان به تصویر می کشد، امکان رابطه بیشتر خردسالان با شخصیت امام را فراهم می آورد. این جلد از مجموعه «ستاره های دوست داشتنی» سرشار از مهربانی و نکات اخلاقی است و با بازتاب خوبی ها و فضایل امام حسن عسکری (ع)، خردسالان را با رفتارهای باارزش ایشان آشنا می سازد و تشویق می کند تا این خاصیت ها را در زندگی خود به کار بگیرند.
تمام این آثار با سبک ها و زاویه های متفاوت، از روایت داستانی و کودکانه تا تحلیل تاریخی، به معرفی امام حسن عسکری (ع) و آموزش فضایل اخلاقی ایشان به مخاطبان مختلف پرداخته اند و فرصتی مناسب برای آشنایی با زندگی، سیره و آموزه های اخلاقی این امام بزرگوار فراهم آورده اند.
به طور خلاصه، گاه پاسخ پرسش های فقهی را بشکل کامل بیان نمی کردند تا زمینه استنباط برای شاگردان فراهم گردد، و در مواردی دیگر سفارش می کردند برای حل مسائل به منابع حدیثی موجود رجوع شود. اثری از سلیمان یا همان مرد بیچاره نبود. مجموعه چهارده خورشید، یک آفتاب به زندگی هر یک از چهارده معصوم (ع) اختصاص دارد و تلاش نموده تصویری جامع و جذاب از سیره آنان عرضه نماید.
منبع: قائم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان قائم در مورد این مطلب