در سوگ فرهنگبان كوشا
قائم: پاسداشت مكتوب خبرآنلاین برای شخصیت فرهنگی و آثار قلمی زنده یاد استاد سیدهادی خسروشاهی/ 7
پنجشنبه هشتم اسفندماه ۱۳۹۸، در بین غوغای انتشار ویروس كرونا در بخش هایی از كشور ودیگر كشورها، ودر لحظاتی كه هر آن، در فضای مجازی خبری تازه در این راستا منتشر می گردید، ناگهان عكس حجة الاسلام والمسلمین سید هادی خسرو شاهی در گروه ها منتشر گردید. این عكس به همراه خبر درگذشت این استاد، در نتیجه ابتلای به بیماری كرونا را به همگان می رسانید. لحظاتی كه بیاد ندارم چه اندازه بطول انجامید، ذهنم به حدود پنج دهه پیش باز گردید واستاد پرجنب وجوش وتلاشگر وفعال وسخنور را همچون فیلمی در ذهن بازبینی كرده وپنج دهه را تا آنجا كه من از او شناخت داشتم، مرور نموده وچه زود همچون چشم برهم زدنی به انتها رسید، اما از آن سوی می نگریستم كه چه كوله باری از تلاش ها، وفعالیتهای علمی وفرهنگی ونیز سیاسی از خود بیادگار نهاده است. درگذشت یك روحانی تلاشگر وفعال فرهنگی ومحقق گرانقدر، ونویسنده ای توانا وپركار كه بدون تردید در قرن معاصر، از معدود شخصیت ها در این راستا بشمار می آمد، در این شرایط بنا به لحاظ خاصً وتشییع نگردیدن واحترام به پیكر او، به شكلی سبب تاثر وتألًم می گردد.
حجة الاسلام سید هادی خسروشاهی در خاندان علم وفقاهت، وفرزند مرحوم آیت الله حاج سید مرتضی خسروشاهی، دیده به جهان گشود. وی در سال ۱۳۱۷ ش در تبریز، در خانواده ای آراسته به دین، علم و فقاهت، به دنیا آمد. تاریخ سه قرن از حیات و كوشش علمی و فقهی اجداد وی، كه همه از علمای بزرگ و فقهای نام دار ایران و عراق در دوران خود بوده اند، این حقیقت را به خوبی روشن می سازد. پدر وی، آیة الله سید مرتضی خسروشاهی، از علما و فقهای بزرگ و صاحب رساله آذربایجان در قرن حاضر و دست پرورده حوزه علمیه نجف أشرف بشمار می آمد.
مرحوم سیدهادی خسروشاهی، بعد از به انتها رسانیدن تحصیلات مقدماتی در تبریز و بعد از رحلت پدرش در سال ۱۳۴۲ شمسی در تبریز، در پانزده سالگی عازم قم شد و در حوزه علمیه آن به تحصیل دروس سطح پرداخت.
دروس فلسفه، تفسیر، فقه و اصول را در حضور اساتیدی همچون آیة الله بروجردی، و امام خمینی، وآیة الله شریعتمداری، و علامه طباطبایی و دیگر علمای حوزهآن هنگام، خوشه چینی نمود و سرانجام موفق به دریافت اجازه امور حسبیه و نقل حدیث از علما و مراجع بزرگ نجف، قم و مشهد گردید.
سید هادی خسروشاهی از سال ۱۳۳۲ شمسی، یعنی از همان آغاز فعالیت تحصیلی خود در حوزه، كارهای سیاسی خودرا در پشتیبانی از نواب صفوی و آیة الله كاشانی و فدائیان اسلام شروع كرد. كرد. وی در دوران پس از كودتای ۲۸ مرداد، بارها دستگیر و تبعید شده یا به زندان افتاد.
او علاوه بر اینكه از همراهان نواب صفوی بود، سال ها در مورد تفكًر واندیشه های نواب صفوی و فدائیان اسلام تحقیق و نگارش كرد. حجة الاسلام خسروشاهی در مورد آشنایی خود با فدائیان اسلام در موردی چنین إظهار داشته است: «بنده از سال ۱۳۳۰ شمسی در تبریز، با مطالعه روزنامه های وابسته به فداییان اسلام مانند (اصناف )، ( نبرد ملت) و غیره، با نام فداییان اسلام آشنا شدم... در همان ایام، نامه ای به شهید نواب صفوی نوشتم و كتاب (رهنمای حقایق) را درخواست كردم كه در واقع، مانیفست سازمان بود. چیزی نگذشت كه كتاب، همراه نامه ای از مرحوم سیدهاشم حسینی كه مرد شماره سه فداییان اسلام بشمار می رفت، دریافت كردم... این البته در مرحله اولین بود، بعدها كه به قم آمدم، آشنایی و روابط در قم و تهران بیشتر شد. و من البته عضو جمعیت نبودم، بلكه مانند بقیه طلاب، دوستدار یا هوادار بودم.»
مرحوم خسروشاهی، انقلاب اسلامی را شكل كامل و ایده آل نوع حكومت مورد نظر شهید نواب صفوی می دانست و می اظهار داشت: « او (نواب صفوی) در حقیقت شصت سال قبل و قبل از همه‌ی جریان های سیاسی ـ مذهبی، خواهان ایجاد و برقراری چنین نوع از حكومت بود.»
او درباب آشنایی با آیت الله كاشانی هم گفته است: «مشتاق دیدار با مرحوم آیت الله كاشانی بودم كه این امر به مدد و همت مرحوم حجة الاسلام والمسلمین علی حجتی كرمانی ممكن شد و او مرا به منزل آیت الله كاشانی در پامنار برد و معرفی نمود كه پسر فلانی است. آیت الله كاشانی نام پدرم را كه شنید، اظهار داشت: «خدا رحمتش كند. مرد متقی و باسوادی بود، اما مجتهد این عصر نبود، چون انتخابات را قبول نداشت و هیچ وقت هم كارهای ما را تأیید نكرد. یكی از علل شكست نهضت ملی همكاری نكردن علمای بلاد همچون تبریز بود.» گفتم: «آقا! من از همان تبریز به شما ارادت داشتم و همیشه هم با پدرم بحث می كردم، ولی ایشان می گفتند بزرگتر كه شدی این مسائل را متوجه می شوی. بماند كه هر چه بزرگتر شدم فهمیدم كناره گیری روحانیون، نه تنها دردی را دوا نمی كند، بلكه راه را هم برای دشمنان باز می كند.»
آیت الله كاشانی خندید و اظهار داشت: «حرف های خوبی می زنی، ولی این حرف ها به درد تبریز و قم نمی خورد! با این جور افكار، كار دست خودت می دهی و آخرش هم مثل ما متهم به جاسوسی برای انگلیس و خانه نشین می شوی.» گفتم: «آقا! تاریخ در باره حضرت علی(ع) قضاوت كرد و درباره شما هم خواهدنمود.» اظهار داشت: «آدم زنده را به دست دوستان نادان زنده به گور كنند كه بعدها تاریخ قضاوت كند؟ تازه مگر تاریخ را ما می نویسیم یا آنها می نویسند؟ ما كه به فكر این جور كارها نیستیم. آنها هم تاریخ را هر جور كه دلشان بخواهد می نویسند و ما هم زنده نیستیم كه رفع بهتان نماییم. حالا هم كه میدان و امكانی برای دفاع نیست. در دوره مصدق دیدید روزنامه های او، با من چه كردند و چه چیزها كه بر من نبستند. پس از سرنگونی حكومت او هم كه تا یك كلمه حرف حق زدم، شدم سیدكاشی!» از این ملاقات جز تأثر و تأسف از اینكه چنین مرد عالم، مجتهد و عظیم الشأنی را این طور خرد كرده باشند و ما مسلمان و زنده بودیم، بر دلم باقی نماند.»
از این پس بود كه شخصیتهایی همچون آیات مكارم شیرازی، جعفر سبحانی، وشهید مرتضی مطهری ومرحوم خسرو شاهی و فعالان فرهنگی مذهبی، همچون حجة الاسلام والمسلمین علی حجًتی كرمانی، رضا گلسرخی وجز اینها، وجود مدرسه ای برای تربیت مبلغ را از خواسته های دیرین خود در تهران و قم بشمار می آوردند. در این راستا ودر دوران زعامت مرحوم آیة الله العظمی بروجردی، در سال ۱۳۲۰ شمسی به بعد، چندین مقاله و نوشته در این زمینه در مجله آیین اسلام به چاپ رسید. از زمان آیت الله بروجردی، خصوصاً بعد از انتشار ماهنامه مكتب اسلام، تأسیس چنین مدرسه ومركزی، قدمی برای ایجاد اصلاح در حوزه ضروری بشمار آمد.
استاد خسروشاهی و صدر بلاغی وامام موسی صدر، به همراه دیگر فعالان آن هنگام حوزه، از چهره های نوآور حوزه علمیه قم بشمار می آمدند. او از سال ۱۳۳۲ شمسی، با اغلب مطبوعات اسلامی از جمله: مكتب اسلام، مكتب تشیع، معرف جعفری، راه حق، ندای حق، وظیفه، مجموعه حكمت، نور دانش آیین اسلام، مسلمین، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار پیكار، اندیشه، مهد آزادی و... همكاری داشت كه مجموع مقالات مندرج در آنها بالغ بر صدها مقاله می شود.
مرحوم سید هادی خسروشاهی درباب مجله مكتب اسلام در حاطراتش چنین اشاره دارد: «اول هر ماه كه مجله منتشر می گردید، بنده همراه زنده یاد علی حجتی كرمانی، حدود یك صد نسخه از آنرا برای عرضه به دانشجویان، به مسجد هدایت كه امامت آن به عهده‌ی آیت الله طالقانی بود ـ در خیابان اسلامبول تهران ـ می بردیم و به نگهبانان مسجد می سپردیم و چون قیمت مجله هم فقط ده ریال بود، موقع مراجعت می دیدیم كه تمام نسخ آن به فروش رفته و نگهبان مسجد هم پول كامل آنها را یكجا تحویل می داد... مهم ترین خاصیت مجله، آموزش و روشنگری و تربیت عملی جوانان اسلام گرا بود... اگر آمار دقیق جامعه شناسانه ای تهیه شود، نقش مكتب اسلام و آموزش های آن، در پیدایش نسلی كه در قلب انقلاب قرار گرفتند روشن خواهد شد.»
مرحوم خسروشاهی در سال ۱۳۵۲ شمسی، مركز «بررسی های اسلامی قم» را همچون واحدی از حوزه علمیه قم، تأسیس و به ثبت رسانیدو سپس در سال ۱۳۶۱، مركز «فرهنگی اسلامی اروپا» را در رم (ایتالیا) تأسیس كرد كه هر كدام از این دو مؤسسه، ده ها كتاب باارزش در زمینه های اسلامی همچون قرآن مجید و نهج البلاغه را به زبان های عربی، انگلیسی، ایتالیایی، آلمانی و غیره ترجمه و منتشر ساخته اند. این اقدام در نشر فرهنگ اسلامی در سطح جهان، از ارزش والایی برخوردارست.
فعالیت های سیاسی مرحوم خسروشاهی كه از سال ۱۳۳۲ شمسی و بعد از آشنایی نزدیك با آیت الله كاشانی، آیت الله طالقانی و شهید نواب صفوی شروع شد. همچنان تا واپسین لحظات زندگی او ادامه داشت و اهتمام در حضور فعال در جوامع علمی، فرهنگی ومذهبی را از دست نمی داد، كه بیاد دارم آخرین بار در كنگره مرحوم سید هبة الدین شهرستانی، كه از طرف دانشگاه كوفه در عراق تشكیل گردیده بود، با او دیدار كرده ووی كه تاریخی سیار با حافظه ای قدرتمند بود، از سرانجام مزار پدر شهیدم، آیة الله حاج شیخ احمد انصاری پرسش نمود ودر این هنگام بود كه به ذكر خاطراتی از تلاش وفعالیت اخوان انصاری، آن دوهمزاد ومجتهد خدمتگزار اشاره كرده وگفت كه در سالی كه مشرف به نجف اشرف شدم، با همت شهید آیة الله انصاری، خدمت مراجع آن هنگام نجف اشرف همچون آیة الله العظمی حكیم ونیز آیة الله العظمی خویی رسیدم.
در این همایش بود كه شخصیت او با تاریخی نهفته در ذهن، از مكتوبات وخاطرات ودیدارها ونشست ها با بزرگانی از مراجع ونیز عالمان دیگر مذاهب اسلامی ونیز غیر اسلامی، همچون پاپ ورهبران سیاسی و رهبران احزاب ونهضت های اسلامی، همه وهمه از او خاصیت خاصی را بوجود آورده بود كه همه رو به سمت وی آورده وبیان وزبان وبرخورد خاصً او، به این استاد جایگاه متمایز ومنحصری را در انجمن می داد.
او در اواخر عمر خود در اقدامی زیبا وماندگار، دست به تاسیس كتابخانه بزرگی در شهر پردیسان قم زده وتمامی كتابهای جمع آوری شده در طول بیشتر از نیم قرن را كه قسمتی از آنها كتابهای اهداء شده به او از طرف شخصیت های اسلامی وغیر اسلامی بشمار می آید را در آن نهاده است كه مورد بهره برداری واستفاده عموم قرار گیرد. این كتابخانه ومیراث ماندگار، گنجایش یكصد هزار جلد كتاب را دارد.
در اختتام بار دیگر درگذشت ناگوار این شخصیت علمی وتلاشگر فرهنگی وپیشگام در گفتگوی ادیان ومذاهب اسلامی را به همه فرهنگ دوستان، پژوهشگران، اندیشمندان وتاریخ نگاران فرهنگ معاصر، ونیز به خانواده ارجمندشان، تسلیت عرض می كنم. تردید ندارم كه كوله بار تلاشهای ماندگار او كه وی را به فرهنگبان كوشا وقدرتمندی، در این نیم قرن، مبدًل ساخته بود، همه توشه گسترده ای برای آن مرحوم، در روزی كه لاینفعُ مالٌ ولا بنون، بشمار خواهد آمد.
جناب استاد سیدهادی خسروشاهی پنج شنبه ۸ اسفند به سبب بیماری كرونا از دنیا رفت. از آنجائیكه به سبب شرایط خاص اجتماعی، فعلا مراسمی برای این مرد بزرگ برگزار نمی گردد، خبرآنلاین سنت «پاسداشت مكتوب نخبگان» را برای این عالم فرزانه منتشر می كند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب