سهم ایران از صادرات جهانی صنایع خلاق ناچیز است
قائم: به گزارش قائم، معاون هماهنگی و توسعه پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی می گوید صادرات جهانی صنایع خلاق به حدود ۲۰۰۰ میلیارد دلار رسیده در حالیکه سهم ایران از این رقم بسیار ناچیز است.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ زینب رازدشت: سال قبل اخباری منتشر گردید بر مبنای این که شهر جهانی نوآوری و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی با ابلاغ شهید حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور وقت و رئیس وقت شورایعالی انقلاب فرهنگی و با همکاری پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی راه اندازی می شود.
طرح راه اندازی این مجموعه که توسط این پارک تهیه شده است، پس از طی مراحل مختلف بررسی در شورای هنر، به شورایعالی انقلاب فرهنگی رفته بود و در جلسه ۸۹۶ به تاریخ ۱۲ اسفند در این شورا به تصویب رسیده بود و در تاریخ ۱۴ اسفند برای اجرا به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهاد دانشگاهی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ابلاغ گردید و مقرر است جزئیات آن همچون امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، ساختار تشکیلاتی، نحوه تأمین منابع مالی، تعیین دستگاههای همکار و… ظرف مدت دو ماه تهیه و جهت بررسی به شورای هنر عرضه شود.
در همین زمینه گفتگویی با عزیز الله جعفری معاون هماهنگی و توسعه پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی و مسئول دبیرخانه راه اندازی شهر جهانی نوآوری و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی و خلاق ایران داشتیم.
مشروح بخش اول این گفتگو را در ادامه می خوانید؛
* آقای جعفری ایده تأسیس شهر جهانی نوآوری، فناوری های نرم، و صنایع فرهنگی و خلاق ایران چگونه شکل گرفت؟
در سال ۹۳ مطالعه ای انجام دادیم که داده ها و آمار در رابطه با آن هنوز دردسترس است و همکاران شما می توانند از آن بهره گیرند. در این مطالعه، نگاهی به مجموعه دانشجویان و فارغ التحصیلان کشور از زمان تأسیس دانشگاه ها تا آن زمان انداختیم و آنها را بر مبنای رشته های تحصیلی دسته بندی کردیم.
این دسته بندی شامل دانشجویان و اعضای هیأت علمی در حوزه های فنی-مهندسی، کشاورزی، علوم پزشکی، علوم پایه، علوم انسانی و هنر بود. شاید جالب باشد بدانید که بر طبق این آمار، تا سال ۹۳، از میان حدود ۱۱ میلیون و ۴۷۰ هزار نفر دانشجو، فارغ التحصیل و اعضای هیأت علمی، نزدیک به ۵۱ درصد در حوزه علوم انسانی و هنر فعالیت داشتند.
در همان زمان، پارک های علم و فناوری کشور که مورد بررسی قرار دادیم و الان تعدادشان بالا رفته، حدوداً ۳۵ پارک بودند که حالا به ۵۴ پارک رسیده اند. نکته قابل توجه این بود که تمرکز اصلی این پارک ها به طور عمده بر حوزه های فنی-مهندسی، کشاورزی، علوم پزشکی و علوم پایه معطوف بود. اما علوم انسانی و هنر یا بهره خیلی محدودی از این ظرفیت ها برده بودند یا کمتر مورد توجه واقع شده بودند
. با عنایت به پیشینه جهاد دانشگاهی و این که بخش عمده ای از مأموریت ملی آن در حوزه فرهنگ تعریف شده است، به نظر رسید که ایجاد بستری برای تلفیق نوآوری های علمی، فناوری های نرم، و صنایع فرهنگی و خلاق در این زمینه ضرورتی جدی دارد. این عوامل بود که ایده شکل دهی پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی و چنین شهری را تقویت کرد.
* و البته این پارک یکی از پارک های تخصصی کشور است.
این پارک از این جهت تنها پارک تخصصی در کشور است که چند خصوصیت بارز دارد. نخستین خصوصیت آن مقیاس ملی است، چون که خیلی از پارک های دیگر معمولا در سطح استانی یا محلی فعالیت می نمایند. همینطور اغلب پارک های علم و فناوری در تهران متمرکز هستند، اما خصوصیت منحصربه فرد این پارک، سطح ملی آن است. خصوصیت مهم دیگر این پارک تمرکز تخصصی بر حوزه صنایع فرهنگی است. این صنایع که ذینفعان اصلی آنها به طور عمده از رشته های علوم انسانی و هنر هستند، در ایران کمتر به آنها توجه شده است.
این خصوصیت سبب برجستگی و منحصر به فرد بودن این پارک می شود. فرایند راه اندازی این پارک به فروردین سال ۱۳۹۵ بازمی گردد. در آن زمان، نخستین درخواست ما به وزارت علوم عرضه شد. تقاضا این بود که مجوز موردنیاز برای دانشگاه علم و فرهنگ صادر شود؛ البته بعدها به دلایلی این مجوز به جهاد دانشگاهی منتقل شد، اما همچنان متولی اصلی، دانشگاه علم و فرهنگ باقی ماند. هنگام عرضه این طرح به دکتر وحید احمدی، معاون پژوهشی و فناوری وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، برنامه ای بلند مدت برای توسعه این مجموعه عرضه دادیم.
در آن جلسه تاکید بر این بود که راه اندازی پارک علم و فناوری در حوزه صنایع خلاق و اقتصاد فرهنگی گامی ضروری در مقیاس ملی است. او هم تأیید کرد که در صورت فراهم شدن امکانات موردنیاز، مجوز اعطا خواهد شد. نهایتا مجوز رسمی فعالیت پارک در سال ۱۳۹۶ صادر شد، باآنکه این فرایند تقریبا یک سال و ۱۰ ماه به طول انجامید.
اکنون فعالیتهای اصلی پارک بر سه حوزه اصلی متمرکز شده است که احتمالا با زمینه های کاری شما هم هم پوشانی دارد. یکی از مهم ترین حوزه ها توسعه اقتصاد فرهنگی است؛ حوزه ای که در جهان امروز ظرفیت رشد بالایی دارد و می تواند به ایجاد فرصت های شغلی جدید، افزایش درآمد و حتی گسترش صادرات کمک نماید. حوزه هایی مانند اقتصاد فرهنگ و هنر، صنایع وابسته به آن، و گردشگری هم جزو زیرشاخه های این مجموعه هستند و فرصت های بسیاری را برای توسعه عرضه می دهند.
* با راه اندازی این شهر جهانی صنایع فرهنگی مقرر است در چه مسیری گام برداریم؟
ما به دنبال توسعه و تثبیت پایدار سه مفهوم کلیدی هستیم: اقتصاد، اشتغال، و صادرات. در چند سال گذشته، بخصوص در شش سال گذشته، تمرکز اصلی ما بر ایجاد زیرساخت ها و راه اندازی مراکز تخصصی بوده است.
در سالجاری، با ورود به گام دوم از مسیر رشد خود، تمرکز بیشتری را روی صادرات و برنامه های در رابطه با آن قرار داده ایم. ایده شکل دهی شهر جهانی هم در همین جهت قابل تعریف است. این طرح بخصوص در حوزه صادرات مطرح شده و جزئیات آن توسط مجوزی که از وزارت علوم دریافت کرده ایم، به طورملی به ما واگذار شده است. مأموریت ما اینست که در زمینه فناوری، اقتصاد، فرهنگ و هنر، بسمت استانداردهای بین المللی پیش برویم. در همین زمینه، توانستیم قسمتهایی از این وظایف را فعال نماییم و مجوزهای لازم را هم دریافت نماییم.
سهم ایران از کل میراث ثبت شده جهانی حدود ۲.۲۵ درصد باقیمانده و تغییری نکرده است چون که کشورهای دیگر هم به همان نسبت بر تعداد ثبت های خود افزوده اند اگر بخواهیم به حوزه صنایع فرهنگی و خلاق بپردازیم، باید اظهار داشت که تعاریف گوناگونی برای این حوزه عرضه شده ولی همچنان یک تعریف قطعی و جامع برای آن به دست نیامده است. این حوزه شامل زیرشاخه های متنوعی است که از طراحی های مختلف تا رسانه، هنر و خیلی موارد دیگر را در برمی گیرد.
زیرشاخه های طراحی شامل طراحی مد، گرافیک، داخلی، صنعتی، معماری و خدمات تبلیغاتی می شود. همینطور حوزه رسانه های صوتی، تصویری و تعاملی هم همچون فیلم، ویدیو، انیمیشن، پادکست ها و بازیهای ویدیویی را در بر دارد. علاوه بر این، قسمتهایی نظیر نشر، مطبوعات، کتابخانه ها، روزنامه ها، مجلات و نمایشگاه های کتاب هم از دیگر زیرشاخه های صنایع فرهنگی هستند. هنرهای تجسمی مانند عکاسی، صنایع دستی و هنرهای زیبا هم زیر مجموعه این حوزه قرار می گیرند. همینطور میراث فرهنگی و طبیعی کشورها همچون مکانهای باستانی، موزه ها، مناظر فرهنگی و میراث طبیعی هم جزء عناصر کلیدی این دسته بندی محسوب می شوند.
آمارهای موجود حکایت از جایگاه نسبتاً مناسب ما در ثبت آثار میراث فرهنگی در جهان دارد. در حوزه هایی که تابحال ثبت شده اند، و حتی در مواردی که فرآیند ثبت آنها در جریان است، وضعیت خوبی داریم. بعضی از بخشهای شهر جهانی شامل جشنواره ها، هنرهای نمایشی، موسیقی، نمایشگاه ها و انواع فستیوال هاست که طیف وسیعی را پوشش می دهد. بخش دیگری که به این حوزه مرتبط می باشد، صنایع وابسته هستند. این صنایع الزامی برای قرار گرفتن در مرکز توجه ندارند اما بشدت به حوزه هایی مانند گردشگری و زیربخش های در رابطه با آن پیوند خورده اند. همچنین، شاخه هایی چون ورزش و سرگرمی هم زیرمجموعه این اقدامات قرار می گیرند.
علاوه بر این، مباحث در رابطه با فناوری های نرم و ایجاد صنایع فرهنگی در مراکز استانهای منتخب هم در همین چارچوب تعریف می شوند. برای تمامی این زمینه ها، پهنه های متنوعی بر مبنای ظرفیتهای داخلی و تجربه های جهانی شناسایی و طراحی شده اند تا بتوان زیرساخت های موردنیاز برای سرمایه گذاری و پیشبرد اهداف را فراهم نمود.
این اقدامات گسترده همگی جهت تقویت ارتباط میان بخش های مختلف و بهره وری بیشتر است. باید به این نکته هم اشاره نمود که گردشگری و صنایع فرهنگی به شکل متقابل یکدیگر را تقویت می کنند.
* خلاقیت تا چه اندازه با توسعه خلاق ارتباط دارد؟
این مساله بخصوص در شاخه هایی همچون گردشگری خلاق جلوه بیشتری پیدا می کند چون که خلاقیت به صورت مستقیم با توسعه صنایع خلاق در تعامل است. بر مبنای مطالعات انجام شده و آمارهای جهانی، حرکت بسمت توسعه صنایع خلاق اهمیت بسیار بالایی دارد. این صنایع تبدیل به یکی از پیشران های اصلی رشد اقتصادی کشورها، بخصوص کشورهای درحال توسعه، شده اند. به همین دلیل، رویکرد ما هم مبتنی بر بهره برداری مطلوب از این ظرفیت ها برای پیشبرد اهداف ملی است.
* در این شهر جهانی از تجربیات موفق جهان هم استفاده شده است؟
با توجه به ظرفیتهای موجود در کشور و تجربیات موفق خارجی، پهنه های سرمایه گذاری ویژه ای طراحی شده اند که زیرساخت های موردنیاز برای آنها فراهم می شود. هدف اینست که فعالیتهای گسترده ای دراین خصوص ها شکل بگیرد. همان گونه که اشاره شد، حوزه گردشگری هم ارتباط گسترده ای با این برنامه ها دارد؛ چون که آمارها نشان می دهند گردشگری و موضوعات فرهنگی به شکل متقابل یکدیگر را تقویت می کنند. بحث دیگری که مطرح است، "گردشگری خلاق" نام دارد که با صنایع خلاق پیوند مستقیمی دارد. مطالعات جهانی نشان داده اند که صنایع خلاق به یکی از عوامل اصلی و پیشرو در توسعه اقتصادی کشورهای مختلف تبدیل گشته اند، بخصوص برای کشورهای درحال توسعه. همین بررسی ها یکی از علل اصلی ورود ما به این حوزه بوده است.
آمارهای عرضه شده از جانب سازمان ملل به ما نشان می دهند که بخش قابل توجهی از رشد و توسعه کشورهای مختلف مدیون صنایع خلاق است. این مورد فرصتی جهانی در اختیار ما هم قرار داده که باید از آن بهترین استفاده را نماییم
* خصوصیت صنایع پیشرو چیست؟
این صنایع مشابه لوکوموتیو عمل می کنند؛ وقتی به حرکت در می آیند، مجموعه ای از بخش ها و صنایع دیگر را هم با خود همراه کرده و به پیش می برند.
همه کشورهای جهان به دنبال چنین صنایعی هستند، چون که یافتن و توسعه صنایع پیشرو یکی از کلیدی ترین راهکارهای توسعه اقتصادی محسوب می شود. برای نمونه، صنعت ساختمان در خیلی از کشورها از این خصوصیت برخوردارست. با رونق این صنعت، مجموعه ای از صنایع وابسته نظیر تولید درها و پنجره ها، تجهیزات آشپزخانه، فرش، و دیگر لوازم مرتبط فعال می شوند.
با این حال، این صنعت معمولا سرمایه گذاری سنگین و شرایط ویژه ای نیاز دارد. از سوی دیگر، گزارش های بین المللی نشان می دهند که صنایع فرهنگی هم دارای چنین قابلیتی هستند و بخصوص در کشورهای درحال توسعه نقش بسزایی ایفا می کنند
* این صنایع خلاق دارای چه خصوصیت هایی هستند؟
این صنایع خلاق چندین خصوصیت برجسته دارند؛ اول این که ظرفیت رشد بالایی دارند؛ دوم این که تقاضا برای سایر حوزه ها ایجاد می کنند و زنجیره ای از فعالیتها را به جریان می اندازند. آمارها هم بر ارتباط مستقیم صنایع خلاق با توسعه اقتصادی تاکید دارند.
همین روز گذشته گزارشی مطالعه کردم که هفت عامل کلیدی در توسعه اقتصادی را معرفی کرده بود. یکی از این عاملهای مهم سرمایه گذاری های جدید است. رقابت جهانی بر سر سرمایه گذاری حالا بشکلی جدی در جریان است؛ سرمایه هایی که امکان دارد به کشورهای مختلف جذب شوند مثل ماهیگیری که همه دنبال صید بهترین ها هستند.
برای مثال، ترکیه توانسته از راه سیاست هایی مانند عرضه اقامت در برابر سرمایه گذاری ۴۰۰ هزار دلاری، فرصت های قابل توجهی خلق کند. یا کشورهایی نظیر اسپانیا با شرایط مشابه و آستانه سرمایه گذاری حدود ۵۰۰ هزار دلار به جذب سرمایه گذاران بین المللی پرداخته اند. این نوع اقدامات در کشورهای اروپایی و آمریکایی به وضوح نشان دهنده اهمیتی است که آنها برای جذب سرمایه و توسعه اقتصادی قائل هستند.
یکی از حوزه های مورد توجه در دنیای امروز که می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در اقتصاد و توسعه داشته باشد، مبحث کارآفرینی و استارت آپ هاست. بخش بزرگی از صنایع خلاق در همین حوزه شکل می گیرند. کارآفرینان از صاحبان ایده های نو و خلاق هستند و هرکدام به شکلی مانند یک لوکوموتیو کوچک عمل می کنند
. با تشکیل کسب وکارهای جدید، اشتغال زایی بیشتر می شود و درآمد حاصل از این فعالیتها، در سطح کلان هم تاثیر مثبتی بر تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور خواهد داشت. به همین دلیل، خیلی از کشورهای اروپایی برنامه هایی را برای ایجاد ظرفیتهای مناسب یا مشوق هایی جهت جذب کارآفرینان طراحی نموده اند. این رویکرد مختص کشورهای اروپایی نیست، بلکه در سراسر دنیا هم بعنوان یکی از محورهای توسعه درنظر گرفته می شود.
* صنایع خلاق می تواند دراین خصوص نقش کلیدی داشته باشد؟
صنایع خلاق در این راه نقش کلیدی دارند و نیروی انسانی، بخصوص جوانان تحصیل کرده و محققین، عامل اصلی پیشرفت در این زمینه ها به شمار می روند. ایران هم با عنایت به ظرفیتهای گسترده خود، بخصوص جمعیت جوان و برخوردار از دانش، و همینطور سابقه تاریخی در این زمینه ها، توان بالقوه ای برای پیشرفت دراین خصوص دارد. در این راستا، برگزاری کنفرانس ها، جشنواره ها و رویدادهای مهم نقش پررنگی ایفا می کند.
به طور مثال، کشور امارات متحده عربی که به لحاظ مساحت کوچک است، طی سالهای اخیر با تمرکز بر صنایع خلاق توانسته جایگاه مناسبی در رتبه بندی جهانی کسب کند. طبق آمار عرضه شده برای سال ۲۰۲۲، میزان صادرات صنایع خلاق این کشور حدود ۲۳ میلیارد دلار بوده است. ایران هم می تواند با برگزاری مجموعه ای از رویدادها و جشنواره های فرهنگی و حمایت بیشتر از این بخش، هم در جذب توریست و هم در افزایش سرمایه گذاری موفق عمل کند.
رستوران ها، هتل ها و چرخه هایی که از فعالیتهای آنها به وجود می آید به شکلی تبدیل به هسته های کلیدی توسعه و کسب و کار شده اند. این فرایند شبیه به یک گلوله برفی است که هر چه جلوتر می رود، بزرگ تر و گسترده تر می شود. در این راه، کشورهای مختلف با دقت به دنبال شناسایی این عناصر کلیدی هستند تا بتوانند از ظرفیتهای آنها بهره ببرند.
یکی از این حوزه ها صنعت گردشگری است که به سبب محدودیت زمانی از آن عبور می کنم تا مستقیماً به مبحث صنایع خلاق و فرهنگی برسیم. در سالهای اخیر، بحث هایی پیرامون تغییر در روند توسعه جهانی مطرح گردیده است. اگر در گذشته به دوره های کشاورزی، صنعتی یا دانایی اشاره می کردیم، حالا وارد عصر جدیدی شده ایم که به "عصر صنایع خلاق و فرهنگی" تعبیر می شود. نمونه بارز این تحول، فناوری هوش مصنوعی است که بخشی از همین صنایع محسوب می شود.
صنایع خلاق و فرهنگی نه تنها قسمتهایی چون نرم افزار و فناوری های نو را شامل می شوند، بلکه زیرمجموعه گسترده ای از فناوری نرم را در برمی گیرند. در این میان، خیلی از کشورها با سرعت قابل توجهی پیش رفته اند اما متاسفانه ما در این رقابت بسیار دیر وارد شده ایم. حالا وظیفه ما اینست که با سرعت بیشتر و تلاش مضاعف عقب ماندگی را جبران نماییم، درست مانند دانش آموزی که شب امتحان باید تلاش کند تا درسهای عقب مانده خویش را جبران کند.
مهم اینست که با توکل بر خدا و برنامه ریزی دقیق بتوانیم جایگاه خویش را در این زمینه پیدا نماییم. برای عرضه تصویری روشن تر، بیایید نگاهی به آمار اشتغال بخش های مختلف اقتصادی ایران بیندازیم.
بر اساس داده های موجود از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵، سهم اشتغال در قسمت های کشاورزی، صنعت، ساختمان و خدمات مورد بررسی قرار گرفته است. در سال ۱۳۳۵، ۲۳ درصد از اشتغال ایران در حوزه خدمات بوده، اما این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۵۰ درصد بالا رفته است. البته سهم کشاورزی کاسته شده و سهم صنعت و ساختمان کمی رشد کرده است. جالب اینجاست که بخش اعظم تمرکز صنایع خلاق هم در دسته خدمات قرار دارد؛ صنایعی که به تدریج سهم بیشتری از اقتصاد را به خود اختصاص می دهند و نیازمند برنامه ریزی جدی برای توسعه آنها هستیم. این حوزه فرصتی طلایی است که اگر با سرعت و دقت به آن پرداخته شود، می توانیم نقش مؤثری در آینده اقتصادی کشور ایفا نماییم.
به نظر می رسد حوزه رشد اقتصادی جهانی بشکلی همه‌جانبه درحال پیشرفت است و این تنها مختص ایران نیست، بلکه پدیده ای است که در سراسر دنیا دیده می شود. اگر اروپا و آمریکا را بررسی نماییم، مشاهده می نماییم که بخش خدمات به صورت مداوم درحال گسترش است، در حالیکه سایر بخش ها رشد کمتری را تجربه می کنند.
* آماری دراین خصوص دارید؟
چین هم از این قاعده مستثنی نیست؛ در سال ۱۹۹۱ سهم بخش خدمات در اقتصاد این کشور ۱۷ درصد بود، اما تا سال ۲۰۱۷ این رقم به حدود ۵۶ درصد افزوده شد و احتمالا این روند همچنان ادامه دارد. در همین جهت، صنایع خلاق و فرهنگی هم تمرکز اصلی خویش را در همین بخش ها قرار داده اند. طبق آمارها و نظریات مختلف که بررسی شده، مشخص است اقتصاد خلاق یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی در بلند مدت شمرده می شود.
اکنون در همان نقطه ای قرار داریم که اقتصاد خلاق بعنوان موتور محرک اقتصاد ظاهر شده است. این نوع از اقتصاد نه تنها قادر به ایجاد اشتغال است، بلکه می تواند درآمد خانوارها را افزایش دهد و تاثیر مثبتی بر صادرات داشته باشد. یکی از خصوصیت های بارز صنایع خلاق ایران، ماهیت بومی و درون زای آنهاست. این صنایع با تأثیرات محدود تحریم ها مواجهند.
تولیداتی مانند صنایع دستی ایران که قشر بزرگی از محصولات را شامل می شود، نمونه ای از پتانسیل های بسیار پرارزش این بخش است که همچنان به آن توجه کافی نشده است. صنایع دستی ایران به سبب خصوصیت های منحصربه فردش، مورد تقاضای بالای بازارهای بین المللی قرار دارد.
گزارش های سازمان ملل، بخصوص گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد-آنکتاد (UNCTAD)، هر دو سال یک مرتبه وضعیت جهانی صنایع خلاق را مستند می کند. با این وجود، پیچیدگی جمع آوری آمار در این عرصه، سبب شده که داده ها معمولا با تأخیر عرضه شوند.
برای مثال، گزارش سال ۲۰۲۴ اطلاعات در ارتباط با سالهای قبل از آنرا بازگو می کند که نشان دهنده چالش های استانداردسازی آمار این حوزه است. طبق گزارش سال ۲۰۲۲، صادرات جهانی صنایع خلاق به حدود ۲۰۰۰ میلیارد دلار رسیده بود. اما سهم ایران از این رقم بسیار ناچیز بوده و حتی شواهد آماری روشن و قابل اتکایی در رابطه با آن وجود ندارد.
با وجود این، تخمین های موجود نشان میدهد ایران در زمینه صادرات صنایع خلاق می تواند جایگاه بهتری داشته باشد. یکی از دستاوردهای جالب توجه در حوزه صنایع خلاق تفکیک محصولات خلاق از خدمات خلاق است. محصولاتی مانند نقاشی و مجسمه ها بعنوان کالاهای خلاق دسته بندی می شوند، در حالیکه نرم افزارها یا دیگر خدمات دیجیتال در حوزه خدمات خلاق قرار می گیرند. نکته اصلی اینست که در آخرین آمار جهانی در ارتباط با سال ۲۰۲۲، میزان صادرات خدمات خلاق دو برابر کالاهای خلاق بوده و پیشبینی می شود این روند ادامه یابد. همان گونه که در دیگر بخش های اقتصادی شاهد گسترش روز افزون سهم بخش خدمات هستیم، صنایع خلاق هم به همین سمت حرکت می کنند.
راه اندازی پارک علم و فناوری در حوزه صنایع خلاق و اقتصاد فرهنگی گامی ضروری در مقیاس ملی است. او هم تأیید کرد که در صورت فراهم شدن امکانات موردنیاز، مجوز اعطا خواهد شد. نهایتا مجوز رسمی فعالیت پارک در سال ۱۳۹۶ صادر شد، باآنکه این فرایند تقریبا یک سال و ۱۰ ماه به طول انجامید مساله ای که عنوان شد، ابتدا اشاره ای به آمار توریسم جهانی در سال ۲۰۲۴ داشت. طبق داده های تازه انتشار یافته، تعداد گردشگران جهانی به ۱.۴ میلیارد نفر رسیده است که معادل ۱۶۰۰ میلیارد دلار درآمدهای بین المللی تولید کرده اند. این صنعت بعنوان "صادرات نامرئی" از اهمیت بالایی برخوردارست و سهم قابل توجهی در ایجاد درآمد جهانی دارد.
اما در این بین، سهم ایران در استفاده از این ظرفیت چالش برانگیز است. در حوزه میراث فرهنگی، داده ها نشان می دهند که ایران تا سال ۲۰۲۱ توانسته ۲۶ اثر میراث جهانی ثبت کند که این رقم حالا به ۲۸ اثر بالا رفته است
* سهم ایران از کل میراث ثبت شده جهانی چه قدر است؟
با این حال، سهم ایران از کل میراث ثبت شده جهانی حدود ۲.۲۵ درصد باقیمانده و تغییری نکرده است چون که کشورهای دیگر هم به همان نسبت بر تعداد ثبت های خود افزوده اند. این اطلاعات نشان از آن دارد که ایران جزو ده کشور نخست در ثبت آثار میراث جهانی است، اما نکته قابل توجه اینست که شش کشور اول این لیست (ایتالیا، چین، فرانسه، اسپانیا، آلمان و هند) موفق شده اند از میراث فرهنگی خود به بهترین نحو برای توسعه صنایع خلاق و درآمدزایی بهره گیرند.
ایران هم با بهره بردن صحیح از این ظرفیت می تواند سهمی بالقوه نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار در اقتصاد این حوزه داشته باشد. اما فعلا شکاف عظیمی بین ظرفیت بالقوه و بالفعل ما وجود دارد. گزارشی که برای سال ۲۰۲۴ آماده شده نشان میدهد که آمار صادرات صنایع خلاق ایران در این تحلیل جهانی وجود ندارد.
این مبحث می تواند به سبب عدم عرضه اطلاعات کامل از جانب ایران یا دشواری در جمع آوری داده ها در این زمینه باشد. با این وجود، نگاهی به داده های گذشته نشان میدهد که در سال ۲۰۱۱ میزان صادرات صنایع خلاق ایران حدود ۳/۱ میلیارد دلار بوده است. اگر همان روند ادامه می یافت، در سال ۲۰۲۲ می توانستیم انتظار داشته باشیم که این رقم نزدیک به ۱۶/۲ میلیارد دلار برسد؛ اما همچنان فاصله بسیاری تا تحقق حداکثر پتانسیل داریم. در کل، بحث اصلی بر سر فعال سازی و بهره برداری از ظرفیتهای موجود برای پر کردن این شکاف است. اگر بتوان از منابع موجود بهینه استفاده کرد، احتمالا هم در بخش توریسم و هم در حوزه صنایع خلاق می توانیم شاهد تحولی چشم گیر باشیم و سهمی قابل توجه از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص دهیم.
منبع: قائم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب